Vrijwilligheid wordt duur betaald!

"Soms duurt het jaren voordat mensen hulp zoeken om hun schulden aan te pakken. Er is veel schaamte, maar mensen zijn ook goed in het wegdenken van problemen. ‘Ik red mij wel’ is hun overlevingsgedachte. De huidige tijdgeest schudt deze mensen niet wakker, maar bevestigt ze juist in het idee dat ze hun eigen boontjes moeten doppen.  ‘Doe een beroep op uw netwerk’ is het adagium." Aldus schuldenexpert André Moerman in zijn jongste column.

Er is veel onwetendheid en onkunde bij wijkcoaches en andere hulpverleners over het inzetten van schuldhulpverlening. Dat begint al met de vraag wanneer een schuld problematisch is. Een schuldenpakket van € 3000 euro is met een minimuminkomen niet zelf op te lossen. Zelf aanmodderen betekent een grote kans op meer schulden. Outreachend werken en misschien enig drang en dwang is hier nodig.

Als alle psychologische en bureaucratische drempels zijn geslecht en schuldhulpverlening kan starten is het gemiddelde schuldenpakket opgelopen tot € 43.000 euro, verdeeld over veertien schuldeisers. Een slechte start voor een schuldhulptraject. Langdurige schuldenproblematiek, leidt tot ingesleten overleefpatronen, hetgeen intensieve begeleiding en ondersteuning vergt met een grotere kans op uitval.

Komt de schuldenaar eindelijk over de brug, dan blijkt menig schuldeiser het af te laten weten. Schuldeisers mogen zelf weten of ze uitstel verlenen en kunnen via loon- en bankbeslag de boel in de soep laten lopen. En dan komt het volgende obstakel: schuldeisers mogen zelf weten of ze al dan niet met het afkoopvoorstel instemmen. De schuldhulpverlener doet aan alle schuldeisers voorstellen tegen finale kwijting: dit voorstel houdt in om in een periode van drie jaar, afhankelijk van de betalingscapaciteit, bijvoorbeeld 5 of 10% van de schuld af te lossen en dat het restant wordt kwijtgescholden. Menig voorstel wordt afgewezen. Bij de minnelijke schuldhulpverlening komt in slechts 37% van de gevallen een schuldregeling tot stand.

Als het minnelijk traject niet lukt zijn er nog diverse wettelijke dwangmiddelen, met als meest vergaande mogelijkheid de toelating tot de wettelijke schuldsanering natuurlijke personen (WSNP). Dan is het afgelopen met de vrijwilligheid. Alle invorderingsmaatregelen moeten onmiddellijk worden gestaakt en na drie jaar wordt de schone lei verleend.

Vanwaar dit ingewikkelde model, gebaseerd op het recht van schuldeisers om niet mee te werken, om vervolgens allerlei wettelijke reparaties in het leven te roepen om deze vrijheid weer in te perken? Voor deze vrijheid wordt een flinke prijs betaald. Het wordt daarom tijd om de vrijwilligheid in de schuldhulpverlening te begrenzen.

Aan de kant van de schuldenaar: grijp ‘m bij z’n kladden. Een outreachende aanpak is vereist. Doorbreek schaamte. Weerleg onrealistische denkbeelden. Grijp elk greintje motivatie aan.
Aan de kant van de schuldeiser: ontneem hem het recht om de schuldregeling te blokkeren. Zorg bij toelating tot de schuldhulpverlening voor een automatisch incassostop en verleen na een periode van drie jaar goed gedrag de schone lei. De huidige schuldhulpverlening is met wettelijke reparatie op reparatie compleet doorgedraaid en moet worden teruggebracht naar een enkelvoudig systeem, vergelijkbaar met de WSNP, maar dan uitgevoerd door gemeenten. Terug naar de bedoeling! Ik zie een prachtig model voor me. U ook?

Meer Informatie

• Deze column is eerder geplaatst in het zojuist verschenen magazine “Armoede en schulden Nederland uit”. Deze is hier te bestellen.
• Tijdens Credit Expo op 3 november om 10.30 uur gaat André Moerman in debat met Perjan Moors (lid Tweede Kamer VVD) over het breed wettelijk moratorium (zaal 14AB).