Preventie: van nazorg naar voorzorg

Een volgend kabinet moet de zorg kantelen richting preventie en investeren in gezondheid. Dat is de oproep die de Initiatiefgroep Preventieakkoord op 19 mei 2021 doet in briefvorm aan de informateur.

Goede zorg is nodig voor een gezond en vitaal Nederland. Maar er is meer nodig. Een krachtige uitbouw van het Nationaal Preventieakkoord van 2018 is noodzakelijk om de sociaal-economische gezondheidsverschillen in Nederland nu écht te verkleinen.

De initiatiefgroep vraagt het nieuwe kabinet om onder meer:
* een krachtige uitbouw van het Nationaal Preventieakkoord in de nieuwe kabinetsperiode, vooral door de sociale en fysieke omgeving waarbinnen gedrag tot stand komt gezonder te maken. Wij pleiten daarom voor een inspirerend perspectief waar heel Nederland zich achter kan scharen: de Gezonde Generatie. We willen dat de Nederlandse jeugd tot de gezondste ter wereld behoort, op sociaal, fysiek en mentaal vlak. Niet omdat we de beste willen zijn, maar omdat de jeugd (zeker na Corona) onze sterke inspanning verdient voor een gezonde en gelukkige toekomst.

* Er moeten een aantal randvoorwaardelijke zaken geregeld worden om preventie in de samenleving en in het beleid te verankeren. Het preventiebeleid, inclusief gezondheidsbevordering en -bescherming, moet zich daarnaast verbreden en verdiepen. Niet alleen gericht op fysieke, maar ook op mentale gezondheid. Met aandacht voor de sociale en fysieke leefomgeving van mensen. Dat verlegt de focus van ziekte en zorg naar gezondheid en vitaliteit. Dit preventiebeleid moet inclusief en effectief zijn voor alle Nederlanders. Dat is nu nog niet zo door verschillen in financiële mogelijkheden, participatie in sociale netwerken zoals sport- en cultuurverenigingen, (digitale) vaardigheden of kennis van de taal. Nodig is 'een realistisch perspectief op sociaaleconomische gezondheidsverschillen'. Gezonde keuzes en een gezonde leefstijl zijn nog lang niet voor iedereen vanzelfsprekend en toegankelijk.

* De focus op gezondheid en vitaliteit vraagt om het omzetten van een aantal ‘wissels’ in de samenleving en het stelsel van ondersteuning en zorg. We roepen het nieuwe kabinet hiertoe op. Omdat preventie van mensen vraagt om andere, gezondere keuzes te maken, moet het preventiebeleid dichtbij de mensen vormen krijgen. In hun directe sociale en fysieke leefomgeving, op het lokale en regionale niveau. Als eerste pleiten we daarom voor een basisinfrastructuur voor preventie via regionale gezondheidsarrangementen. 

* Vanuit een op basis van data te ontwikkelen gedeeld beeld van de regio kunnen deze doelstellingen worden bepaald en kan de benodigde aanpak worden ontwikkeld. Zo wordt samenwerking mogelijk en investeren in preventie lonend.

* Daarbij is ook versterking op het landelijke niveau nodig. De principes van vitaliteit en positieve gezondheid zouden leidraad moeten zijn voor beslissingen binnen elk beleidsdomein, ofwel health in all policies(..). Deze ontwikkelingen willen we borgen door een (grondwettelijke) plicht om in te zetten op preventie. En door gezondheidsbevordering toe te voegen en te verduidelijken in de wetten voor publieke gezondheid, zorg, sociaal domein en fysieke omgeving (Wpg, Zvw, Wlz, Wmo, Jeugdwet, Omgevingswet).

* Voor de verankering van preventie is structurele financiering benodigd voor zowel de basis preventie-infrastructuur als voor de programmering van preventieactiviteiten. Een belangrijk onderdeel van die structurele financiering is een regionaal preventiefonds, gevuld door rijk, zorgverzekeraars, gemeenten en werkgevers. Wij sluiten ons aan bij het recente pleidooi van de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving3 om voor preventie extra middelen vrij te maken op de rijksbegroting.

Focus op preventie
De Initiatiefgroep Preventieakkoord, waarin zo’n 20 organisaties samenwerken, heeft concrete voorstellen voor de verbreding, verdieping en verankering van het Nationale Preventieakkoord uit 2018. De partijen signaleren dat corona heeft bijgedragen aan het bewustzijn dat een gezond en vitaal Nederland meer vraagt dan alleen goede zorg. Aandacht voor ieders woonomgeving, gezinssituatie, veiligheid, armoede en schulden kan voorkómen dat we zorg nodig hebben, en daar doet de Initiatiefgroep diverse voorstellen voor. Een belangrijk aanvulling op de thema’s roken, problematisch alcoholgebruik en overgewicht moet worden: mentale gezondheid.

Initiatiefgroep Preventieakkoord
De initiatiefgroep Preventieakkoord is een brede maatschappelijke coalitie van organisaties onder voorzitterschap van Mariëtte Hamer. De deelnemende organisaties zijn onder meer: GGD GHOR Nederland, Federatie voor Gezondheid, PO-raad, Sociaal Werk Nederland, RVS, VNO-NCW, Noaber, de Nederlandse GGZ, VNG, KNMG, Pharos, Mbo Raad, van Leer Foundation, Patiëntenfederatie Nederland en NOC*NSF.
U vindt de brief hier, en als bijlage bij dit artikel. 
Zie ook artikel in zorgvisie.