Gummen en Gunnen: naar een goede combinatie van expertise in het sociaal domein

‘We zijn generalistisch begonnen, maar we missen regelmatig de specialistische invalshoek; daar moeten we een andere balans in vinden.’ Dat was de kernboodschap van professionals uit de wijkteams in Vlaardingen in een gesprek dat het programma Sociaal Werk Versterkt organiseerde. Dat gesprek ging over de expertise in de praktijk en de manier waarop de wijkteams in Vlaardingen deze expertise inzetten voor de mensen om wie het gaat. En wat kan het nieuwe beroepscompetentieprofiel (BCP) bijdragen aan duidelijkheid daarover?

De aanleiding voor de ontmoeting was de voortgaande discussie over hoe je de expertise van de diverse professionals in het sociaal domein het best kunt inzetten, aldus Marije van der Meij en Edwin Luttik, beiden adviseur bij Sociaal Werk Nederland. Marije van der  Meij: ‘Decentralisaties, extra nadruk op preventie, de opkomst van wijkteams: al die ingrediënten voeden die discussie. Welke expertise heb je nu eigenlijk nodig als je integraal wilt werken? Aanvankelijk gingen we daar vanuit het “oude denken” mee aan de slag, ieder vanuit zijn eigen branche of domein. Maar dat werkt niet. Dat moeten we uitgummen, die ruimte moet je jezelf gunnen. We moeten er op een nieuwe manier samen naar kijken.’
Daarom doen Actiz, VGN en Sociaal Werk Nederland met z’n drieën een  onderzoeksproject. ‘Kijkend naar de professionals in onze branches: wat hebben ze gemeenschappelijk en wat is onderscheidend, gezien vanuit de vraag die burgers hebben, nu en in de toekomst?’

Keuze voor wijkteam Vlaardingen
Een bezoek aan een wijkteam dat integraal werkt lag daarom voor de hand. Edwin Luttik: ‘En we kwamen toen al snel bij de vier wijkteams in Vlaardingen, die onlangs ook als eerste wijkteams zijn getoetst op basis van ons nieuwe Kwaliteitslabel. Een toets die ze glansrijk doorstonden.’
De Vlaardinger wijkteams worden niet alleen bemenst door sociaal werkers van Minters maar ook door onder meer wijkverpleegkundigen en door professionals uit de ggz, gehandicaptenzorg, de jeugdhulp en de schuldhulpverlening. Marije van der Meij: ‘We wilden graag horen hoe dat in de dagelijkse praktijk werkt. Hoe gaan zijn om met de vragen die binnenkomen? Hoe verdelen ze onderling de casussen? Wat doen ze vervolgens?’

Basishouding generalistisch
De wijkteamprofessionals in Vlaardingen hebben in principe allemaal een generalistische basishouding, aangevuld met per persoon een specifieke expertise rond een bepaalde doelgroep (jongeren, ouderen, lvb’ers, et cetera) of bepaalde hulpvragen (onder meer opvoedings-, geld- en echtscheidingsproblemen) Edwin: ‘De samenstelling varieert per wijkteam. Soms zijn de pure generalisten inde meerderheid, soms de specialisten met een generalistische insteek.’
Ze noemen zichzelf geen sociaal werker, maar stellen zich doorgaans voor met de zin: “Ik werk in een wijkteam”. Edwin: ‘Wat hen in ieder geval bindt is dat ze allemaal ook actief zijn op het leefgebied sociale relaties. “We zijn allemaal wel netwerkversterkers” zei iemand. Anderzijds blijven ze vandaan bij het “fysieke stuk”, de zorg aan het lijf, al hebben ze op dat punt wel een informerende, signalerende en verwijzende rol.’

Kentering
Anno 2019 is er echter een kentering zichtbaar als het gaat om generalisme versus specialisme. Edwin Luttik: ‘De wijkteammanager gaf dat helder aan. Ze hebben de afgelopen jaren geleerd om een generalistische analyse te maken van een klantvraag, maar specifieke expertise is wel nodig om de ernst van een vraag te kunnen beoordelen, zodat je kunt kiezen voor begeleiden of doorverwijzen. En die specifieke kennis kun je maar beter in je team hebben, vinden ze inmiddels in Vlaardingen. De wijkteammanager riep op om die behoefte aan die specialismen te onderkennen en te honoreren.’

Marije van der Meij: ‘Het probleem is steeds weer: als je te generalistisch kijkt mis je bepaalde signalen, maar andersom ook! Dan mis je soms de samenhang, want je specialisme kleurt de bril waarmee je kijkt. Dus ja: het wás logisch dat bij de decentralisaties de generalistische insteek een hoge vlucht heeft genomen. Maar nu blijkt dat daardoor soms “diepere ellende” niet wordt gezien. En die moet je toch vaak eerst oplossen om überhaupt verder te komen in de breedte. En precies dat onderkennen ze nu in Vlaardingen. Er moet meer balans zijn; en die kan zitten in de manier waarop je het organiseert.’

Bruikbare leidraad
Die zoektocht naar een andere balans tussen generalistische en specialistische werkwijzen zal zeker ook landelijk aan de orde komen, verwacht Edwin Luttik. ‘Het uitgangspunt is dat de problemen van mensen herkend en benoemd moeten kunnen worden. Dat is een mooie, bruikbare leidraad. Alleen dan kun je immers iemand echt bieden wat hij nodig heeft.’
Los daarvan was het mooi om te constateren dat de wijkteamprofessionals het nieuwe Beroepscompetentieprofiel waarderen. Marije van der Meij. ‘Tegelijkertijd riepen ze ons op om zélf het goede voorbeeld te geven. Grensoverstijgend samenwerken zónder de eigen expertise te verliezen. Prima, heldere boodschap.’