SOCIAL WORK, DE SOCIALE BASIS & STORYTELLING

Sociale basis hoog op de agenda van beleidsmakers

Kortgeleden had ik een gesprek met mijn collega. Hij kan per direct als opbouwwerker aan de slag in een gemeente X. Prachtig toch, zo’n nieuwe uitdaging? De Sociale Basis is terug van weggeweest en staat hoog op de agenda van beleidsmakers  (Movisie, 2018). Het opbouwwerk is gewilder dan ooit en de vacatures klotsen tegen de plinten op (Krachtproef, 2019)

Toch proefde ik  zijn aarzeling: Hoe vlieg ik het aan? Beleidsambtenaren van de gemeente spreken voortdurend over het versterken van de Sociale Basis. Ze hebben onderzoek laten doen onder bewoners en nu ligt er een plan van aanpak, dat onder hun regie door ons opbouwwerkers uitgevoerd moet worden. Gaat dit wel werken en past dit bij wie ik ben en waar ik voor sta?

Nieuw is beter?

Ik snap de aarzeling van mijn collega. Voorgaande jaren kregen we van voortdurend te horen dat we moesten vernieuwen. Het roer moet om; het moet anders!  Maar als we anno nu om ons heen kijken, poppen overal initiatieven op die zorgen voor een déjà vu gevoel. Met een wagen de wijk in en het gesprek aan gaan met buurtbewoners? Is dat nieuw?  Dat hebben we zo’n tien jaar geleden toch ook al eens gedaan? 

We doken in onze geschiedenis en vonden nog vele andere, mooie herinneringen. “Weet je het nog? In 2009 gingen we met een cameraploeg en een kattenvariant van ‘Man-bijt-hond’ de wijk in.  “Van wat in uw wijk gaat u van spinnen en waar krijgt u een kater van?” We gingen ‘een bakkie doen’ in de speeltuin of een andere ontmoetingsplek in de wijk. In wijk Y. deden we een verdiepend onderzoek naar hoe bewoners de sociale samenhang beleefden. Geïnspireerd door het gedachtegoed van Joop Hofman gingen we in gesprek over kwaliteit van relaties, buurtbinding, buurtbereidheid en buurtcultuur. We ging op zoek naar het DNA van wijken en dorpen; naar het in wijken en dorpen aanwezige zichtbare en onzichtbare sociale kapitaal.  Dat immers bepaalt de sterkte van de sociale basis.

Herwaarderen van wat er is

Misschien is de preventieve kracht van Social Work buiten beeld geraakt, zoals Sonja Liefhebber (Movisie, 2019)  suggereert. Misschien moeten we de kern van Social Work werk inderdaad opnieuw profileren en positioneren, zodat anderen het kunnen herontdekken.

So be it!. Maar laten we dan starten met herwaarderen van wat er is. En vervolgens ervaringskennis duiden en verdiepen met behulp van ‘wetenschappelijke kennis’.

De praktijk zit vol met verhalen, zoals die van mijn collega en mij. Die bevatten een enorme rijkdom ervaringskennis; (‘taciete’) kennis die ‘in de hoofden en de handjes’ van social workers zit. Die verborgen schat aan kennis kun je verzilveren door verhalen op te halen en vervolgens verdiepende vragen te stellen. Door de verhalen te ‘duiden’ en betekenis te geven. Da’s dan weer een kwestie van slim gebruik maken van wetenschappelijke kennis,  ‘boekenwijsheid’.

Het beste van werelden combineren

Ook deze  kennis ligt voor het oprapen. Laten we het beste van werelden combineren. Movisie publicaties volg ik al jaren met grote belangstelling. In publicaties als ‘De Sociale Basis terug van weggeweest’ en ‘Wat verandert, de waarde van werkzame mechanismen voor de praktijk van sociaal werk’ vind ik allerlei handvatten om verhalen te duiden. Een paar jaar geleden liet ik studenten CMV van NHL/Stenden de theorie van de systeembenadering  (Joop Willemse, ‘Anders kijken’ 2015) gebruiken om sociale netwerken in wijken en dorpen te duiden. Mijn betrokkenheid van het onderzoeksprogramma Dream Machine (Kenniskring Welzijn Nieuwe Stijl) heeft een diversiteit aan kennis opgeleverd om verhalen te duiden van kwetsbare inwoners die gebruik maken van een WMO voorziening. Wat vertellen hun verhalen over hoe zij hun leven willen inrichten? Over wat zij nodig hebben aan hulp en ondersteuning? Over de mogelijkheden en grenzen van ondersteuning vanuit de Sociale Basis?

Status aparte is kritische succesfactor voor ‘Het Nieuwe Samenspel’

Nog even terug naar de aarzeling van mijn collega. “Herinner jij je die bewonersavond nog over de wijkvisie, waarbij wijkbewoners zo tekeer gingen tegen de wethouder?”, vroeg ik hem. Op die bijeenkomst had hij het stokje maar even overgenomen.  Dit verhaal hebben we nogmaals geduid. Zijn conclusie: “Bewoners uit aandachtswijken gaan achterover leunen als ze in gesprek gaan met iemand van de gemeente. Ze denken in verticale verhoudingen: het moet van de gemeente. Dankzij mijn onafhankelijke status van opbouwwerker kan ik andere vragen stellen, waardoor bewoners de omslag kunnen maken naar horizontale verhoudingen en eigenaar en co-producent van wijkontwikkeling worden”. 

Hopelijk kan hij dit verhaal gebruiken in zijn nieuwe werkkring.