Staatssecretaris Van Ark: ‘Geef sociaal werkers een wettelijke basis om door te pakken.’
Staatssecretaris Tamara van Ark op jaarcongres Sociaal Werk Nederland: ‘Maatwerk is belangrijk. Daarom werken we aan een “overkoepelende wettelijke afwijkingsbevoegdheid”.’
‘Ik vind het belangrijk dat jullie het vertrouwen krijgen dat je mag afwijken van de standaardwerkwijze als jullie professionaliteit daar om vraagt.’ Dat zei staatssecretaris Tamara van Ark tegen ruim tweehonderdvijftig sociaalwerkbestuurders en sociaal werkers op het tweede Jaarcongres van Sociaal Werk Nederland. ‘Juist in het leven van kwetsbare mensen komt een probleem zelden alleen. Sociaal werkers die hen willen ondersteunen stuiten op de muren van wet- en regelgeving. Dat is ontzettend frustrerend, dat moet echt beter. En die handschoen wil ik oppakken. Het systeem moet er zijn voor de mensen, niet andersom.’
Vandaar dat haar ministerie een tweejarig programma heeft opgesteld om de positie van de professional te versterken. Onderdeel daarvan is het instellen van een overkoepelende wettelijke afwijkingsbevoegdheid; een instrument dat professionals expliciet toestemming geeft om maatwerk toe te passen bij vooral multi-problem-situaties. Zeker voor spoedeisende kwesties als een dreigende huisuitzetting kan dat de professional helpen om snel maatwerk te leveren.’
De aankondiging van die afwijkingsbevoegheid komt mede voort uit de signalen de staatssecretaris kreeg vanuit onder meer Sociaal Werk Nederland. Ze stelt die signalen ook erg op prijs. ‘Ik was ook heel blij dat jullie aan de bel trokken over de vertraging van de beslagvrije voet en met de concrete suggesties voor tussenmaatregelen; die hebben we overgenomen. Daarom zal de Belastingdienst volgend jaar geen overheidsvorderingen toepassen bij mensen met schulden.’
Voodoo-het-zelver
Die beloofde wettelijke basis zou een welkome steun in de rug zijn voor professionals als Norbert Wijnhofen, Sociaal Werker van het jaar 2019, die gewend zijn om creatief om te gaan met knellende regelgeving. Hij opende het jaarcongres met een aansprekend verhaal uit zijn praktijk, waarin hij liet zien dat je zo nodig als Voodoo-het-zelver iemand met straatvrees na acht maanden toch uit haar sociale isolement kunt halen.
Wat hem betreft mogen sociaal werkers trouwens nog veel trotser zijn op hun vak. ‘Arrogantie hoeft ook niet, maar onze valse bescheidenheid kan rustig overboord. Dat is ook echt nodig om de decentralisatie door te zetten in de wijk.’
Tweedeling vraagt om tegengas
De doorzettingsmacht is des te urgenter nu in sommige wijken wel heel veel mensen wonen met een laag inkomen of een rugzakje. ‘In heel Nederland zie je een tweedeling ontstaan,’ aldus René Scherpenisse, directeur van de Tilburgse woningbouwcorporatie Tiwos én bestuurslid van branchevereniging Aedes. ‘Volkshuisvesting bediende oorspronkelijk een heel brede doelgroep. Door het beleid van de laatste is er in bepaalde buurten een concentratie van mensen met problemen. Draagkracht en draaglast van die buurten raken uit evenwicht. Daar moeten we tegengas aan bieden.’
Sociaal Werk Nederland en Aedes hebben daarom besloten hun samenwerking te intensiveren. Gezamenlijk doen ze ook een oproep aan Rijk en gemeenten om hun verantwoordelijk te nemen. Woningcorporaties en sociaalwerkorganisaties hebben nu onvoldoende middelen voor de noodzakelijke begeleiding van bewoners met psychische en lichamelijke problemen en ouderen die langer thuis moeten wonen.
Tien uur extra les
Vrijwel nergens is die tweedeling zo zichtbaar als in Rotterdam. ‘Vandaar dat na het opdrogen van de geldstromen voor de “Vogelaarwijken” voor Rotterdam-Zuid een nationaal programma in het leven is geroepen,’ aldus NPRZ-programmadirecteur en voormalig wethouder Marco Pastors. Een van de gevolgen ervan is dat 55% van de jeugd een opleiding volgt op een niveau dat één schaal lager is dan hun feitelijke niveau. Daarom is het de bedoeling dat alle basisschoolleerlingen in Rotterdam-Zuid per week tien uur extra les krijgen.
Voor menige congresganger bleek de NPRZ-aanpak een inspirerende proeftuin als het gaat om een integrale aanpak van school, werk en wonen.
Mazelen
‘We kunnen niet vroeg genoeg beginnen om de kansengelijkheid van kinderen te bevorderen,’ zei ook Eric van der Burg, de nieuwe voorzitter van Sociaal Werk Nederland. ‘Dat betekent dat je barrières voor ouders moet wegnemen. En dan zien we iets raars in Nederland. Gemeenten hebben problemen met de financiering van de jeugdzorg. Heel veel wethouders willen die tekorten aanzuiveren door te bezuinigen op het welzijnswerk. Dat is zo’n rare redenering. Is er één politicus die zou zeggen: “Omdat er veel meer mensen de mazelen krijgen gaan we bezuinigen op vaccinaties zodat we dat geld kunnen besteden aan het bestrijden van de ziekteverschijnselen? Niemand toch? Sociaal werk is het sociaal vaccineren van mensen.’ Hij beloofde dan ook dat Sociaal Werk Nederland nog vaker en veel steviger stellig moet nemen in dergelijke actuele kwesties.
Geldezels
Ook het voorkomen van armoede en schulden is noodzakelijk om de tweedeling te stuiten. Binnen het landelijke project Moedige Dialoog werken Sociaal Werk Nederland en de Rabobank al drie jaar samen om geldstress een halt toe te roepen. Dat heeft al geleid tot ruim twintig regionale netwerken, waaronder het netwerk Financieel Fit Rivierenland. Ans Verhoef en Theo Harms (Rabobank). ‘Als je je zo organiseert, komen oplossingen ook naar je toe. Dat heeft bijvoorbeeld geleid tot voorlichting aan jongerenwerkers over de gevaren van de zogeheten “geldezels”. Daar houden ze nu veel meer rekening mee in hun contacten met jongeren.’