SER: Kabinetsbeleid is niet voldoende om laaggeletterdheid aan te pakken

In Nederland hebben naar schatting 2,5 miljoen mensen moeite met taal, rekenen en digitale vaardigheden. Dat is een enorm maatschappelijk probleem. Laaggeletterdheid is vaak ook een oorzaak van andere problemen zoals schulden, slechte gezondheid, armoede of een slechte woonsituatie. Het kabinet heeft in maart 2019 plannen gepresenteerd, maar ziet de urgentie van dit probleem niet voldoende, zegt de SER.

In de Kamerbrief van minister van Engelshoven werden maatregelen aangekondigd, maar te weinig middelen. De SER publiceertde op 11 april 2019 het advies “Samen werken aan taal” over laaggeletterdheid waarin de overheid wordt aangespoord. Sociaal Werk Nederland is blij met dit advies: naast armoede is laaggeletterdheid de oorzaak van veel stress en problemen voor bewoners en hun kinderen. 

Mariette Hamer, SER-voorzitter: “Laaggeletterdheid is in Nederland nog altijd een groot probleem, niet alleen voor de laaggeletterden zelf maar ook voor werkgevers en overheid. Meer urgentie, middelen en samenwerking zijn nodig om deze grote maatschappelijke uitdaging écht aan te pakken.”

Urgentie
Mensen willen hun kinderen kunnen voorlezen, online bankieren of gebruik maken van sociale media. Voor veel laaggeletterden is dat moeilijk. Maar ook voor hun werkgevers (meer dan de helft van laaggeletterden werkt) is het een probleem. Veiligheidsvoorschriften en werkinstructies moeten kunnen worden gelezen door alle werknemers. Om concurrerend te kunnen zijn, hebben werkgevers mensen nodig met steeds meer taal- en digitale vaardigheden.

Om laaggeletterdheid aan te pakken is een landelijk beleid met regionale uitvoering hard nodig, door diverse overheden, werkgevers- en werknemersorganisaties en maatschappelijke organisaties. Steeds meer mensen moeten kunnen beschikken over digitale vaardigheden maar hebben die (nog) niet. Niet alle digibeten zijn laaggeletterd, maar omgekeerd geldt dit meestal wel.

Landelijke aanpak
De SER adviseert om meer landelijke regie te voeren vanuit het kabinet én meer geld ter beschikking te stellen. Het kabinet legt de verantwoordelijkheid nu te veel bij de gemeenten. De €84 miljoen van het kabinet is te weinig om 2,5 miljoen mensen te kunnen helpen. Het lijkt er eerder op dat om de problemen op te lossen het dubbele budget nodig is. Het begint er echter mee het budget veel effectiever in te zetten. Daarom adviseert de SER dat gemeenten beter gaan samenwerken,  met werkgevers, maatschappelijke organisaties en onderwijs om de complexe problemen aan te pakken.

Maatwerk bieden
Meer maatwerk is noodzakelijk om mogelijke andere problemen aan te pakken die veroorzaakt worden door laaggeletterdheid, zoals armoede, gebrek aan zorg of een slechte woonsituatie. Het UWV en schuldhulpverlening moeten bijvoorbeeld alert zijn op de behoefte aan taalcursussen en daarvoor verwijzen. Werkgevers en collega’s op de werkvloer zouden hier ook een veel actievere rol in kunnen krijgen. Werkgevers kunnen laaggeletterde medewerkers opleidingen op maat bieden. Ook vakbonden kunnen via de O&O fondsen bijdragen aan scholing binnen bedrijven. Naast de regionale aanpak is kennisuitwisseling nodig, bijvoorbeeld door een kenniscentrum in te richten.

Ook moet de kwaliteit van cursussen worden verbeterd, en worden gezorgd dat er voldoende geld is om zoveel mogelijk laaggeletterde mensen met passende scholing te helpen.  

Regionaal organiseren
De SER vindt het nodig dat er in alle gemeenten een goed en bereikbaar aanbod is van cursussen voor laaggeletterden. Daarvoor is regionale samenwerking nodig. De cursussen moeten worden gegeven door voldoende en goed opgeleide docenten.

Het advies ‘Samen werken aan taal’ is voorbereid in de SER commissie Arbeidsmarkt- en onderwijsvraagstukken (AMV) onder voorzitterschap van Mariëtte Hamer en wordt in de Raadsvergadering van 12 april 2019 vastgesteld.
Sociaal Werk Nederland bepleit een grote integrale investeringsimpuls aan díe kant van de sociale kloof waar de meeste winst te behalen is. Voor gezondheid en welzijn van bewoners, en de maatschappij als geheel.
Zie Zeven jaar eerder dood: WRR-rapport: gezondheidskloof groeit in Nederland