Scp: 3e overall rapportage sociaal domein - Eenzaamheid Wmo-gebruikers toegenomen

Een ander zorgpunt is dat steeds minder mensen verwachten een beroep te kunnen doen op hun netwerk. Slechts 15% van de mensen in de Wmo verwacht hulp te krijgen. Ook denkt ongeveer 20% van de mensen die geen voorziening gebruiken dat zij bij problemen geen hulp kunnen krijgen van hun netwerk. De beleidsaanname dat mensen juist een groter beroep op hun netwerk kunnen doen, wordt door deze cijfers dus niet ondersteund.

De mate waarin men zich eenzaam voelt is tussen 2015 en 2017 toegenomen. Vooral oudere Wmo-gebruikers voelen zich eenzaam. Het aandeel 75-plussers dat huishoudelijke hulp ontvangt is met 24% gedaald. Ook daalde het aandeel dat gebruik maakt van ondersteuning thuis (met 5%) en het aandeel dat gebruik maakt van woon- en vervoersvoorzieningen (met 10%). Bij eenzaamheid gaat het vooral om het ontbreken van een intieme relatie of vertrouwenspersoon.

Toegenomen gebruik jeugdzorg tussen 2015 en 2017
Het totaal aantal gebruikers van jeugdzorg groeide tussen 2015 en 2017 halfjaarlijks met 2,5%: van ruim 318.000 begin 2015 tot ruim 360.000 eind 2017. Zowel de jeugdhulp zonder verblijf als de jeugdhulp met verblijf is toegenomen. Het aantal personen met alleen jeugdbescherming en/of jeugdreclassering is daarentegen sterk gedaald (16.760 naar 11.795) evenals het aantal afgegeven pgb’s (15.265 naar 7.465). Recente (voorlopige) cijfers van het CBS over het eerste half jaar van 2018 duiden op een daling van het gebruik van jeugdzorg.

Hulpbehoefte breder dan de drie sociaal domeinwetten
Het SCP inventariseerde voor zeven probleemsituaties in hoeverre mensen deze zelf het hoofd kunnen bieden of dat er hulp nodig is. Deze situaties varieren van algemene dagelijkse handelingen tot het onderhouden van sociale contacten. Veel mensen krijgen niet bij al deze situaties hulp – niet van een professional en niet van het eigen netwerk. Zo krijgt zo’n 60% van de multi-gebruikhuishoudens bij tenminste één probleemsituatie geen hulp. Dit geldt voor iets minder dan de helft van de gebruikers van de Participatiewet en voor ongeveer 40% van de mensen in de Wmo. Dat kan betekenen dat de hulp en ondersteuning die mensen krijgen voldoet in het kader van de gevraagde voorziening, maar onvoldoende is om andere problemen op te lossen. Deze bevindingen pleiten voor een integrale benadering die de problemen van mensen centraal stelt, en niet de wettelijke kaders.

Over het Sociaal domein
In 2015 werden rijkstaken en bijbehorende budgetten van de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015, de Participatiewet en de Jeugdwet overgedragen aan gemeenten. In 2016 maakten naar schatting 2 miljoen mensen uit 1,8 miljoen huishoudens gebruik van een individuele voorziening in het sociaal domein. Van de huishoudens die gebruik maken van een individuele voorziening gebruikt grofweg drie zesde maatschappelijke ondersteuning, twee zesde een participatievoorziening en een zesde jeugdzorg. In sommige huishoudens worden voorzieningen uit meerdere wetten gebruikt; dit geldt voor 11,5% van de de huishoudens met een voorziening (ruim 150.000 huishoudens). Meestal gaat het dan om een combinatie van participatievoorzieningen en maatschappelijke ondersteuning (ongeveer 7%), of participatie en jeugdzorg (ongeveer 3%).

Andere opvallende punten uit de rapportage
Kwaliteit van leven

• Van de mensen in de Wmo 2015 zegt ruim de helft niet zelf formulieren te kunnen invullen. Voor mensen in de participatiewet en in multi-gebruikhuishoudens gaat het om ongeveer een derde. Ook 10% van de niet-gebruikers zegt dit niet te kunnen.
• Het hebben van voldoende inkomen en het kunnen gaan en staan ‘waar je wilt’ zijn voor mensen het belangrijkst in het leven.
• De kwaliteit van leven is lager van mensen die langdurig gebruik maken van een voorziening dan van mensen die er kort gebruik van maken.

Gebruik van voorzieningen

• Het totaal geleverde aantal re-integratie voorzieningen is toegenomen van ruim 300.000 in het eerste halfjaar van 2015 naar ruim 330.000 in het tweede halfjaar van 2017. Vanaf het tweede halfjaar van 2016 is de inzet van loonkostensubsidies sterk gestegen (van 8.200 naar 15.000  gebruikers) maar blijft de realisatie van beschut werk achter op de verwachtingen (een groei van 1.180 op een inzet van 2.600 plekken).
• Het gebruik van sociaal domeinvoorzieningen beslaat vaak meerdere jaren maar is zeker niet voor iedereen langdurig. De jeugdwet kent de grootste dynamiek van de drie sectoren.
• Het aandeel gebruikers van sociaal domeinvoorzieningen neemt toe naarmate een gemeente meer inwoners telt. Naast hoog gebruik in stedelijke agglomeraties is het gebruik ook hoog in krimpende plattelandssteden.
• Wanneer rekening wordt gehouden met verschillen in bevolkingssamenstelling vallen de grootste verschillen in voorzieningengebruik tussen regio’s weg. Desalniettemin blijven er verschillen over die te maken kunnen hebben met verschillen in cultuur of ontwikkelingen uit het verleden.

SCP-publicatie Overall rapportage sociaal domein 2017; Wisselend bewolkt