Perron045 zet jongeren weer op de rails

Zoals eigenlijk de meeste grensgebieden in Nederland is ook Zuidoost-Limburg een economisch zwakke regio. Ellen Mulleneers (strategisch beleidsmedewerker Participatie van de gemeente Brunssum): ‘We hebben fors moeten inzetten op de aanpak van schulden, armoede en werkloosheid. Jongeren hebben daarin een speciale positie, er zijn hier relatief meer jongeren zonder startkwalificatie dan elders. Er waren ook hardnekkige problemen met groepen die zich misdroegen. Criminaliteit, jeugdbenden, serieuze stadsachtige problemen.’
Die achtergrond bepaalde mede de start en de aard van Perron045, stellen projectleider Mirte Pieper en coördinator Anouk Gielkens. ‘Jongeren van 18+ konden in Brunssum en Onderbanken eigenlijk nergens terecht met hun hulpvragen. Maatschappelijk werk is voor hen vaak een brug te ver, te hulpverleningsachtig. Dus kwamen ze bij ons in het jeugdhonk; met een aanmaningsbrief die ze niet begrepen, of als ze al flink in de schulden zaten; als ze niet meer naar school gingen, geen cv konden opstellen, of er überhaupt geen gat meer in zagen. Binnen het jongerenwerk was geen tijd en geld om hen structureel te helpen.’

Oranjefonds bood uitkomst
Het driejarige programma ‘Kansen voor Jongeren van het Oranjefonds kwam vijf jaar geleden dan ook als geroepen. Het is bedoeld voor jongeren zonder startkwalificatie en dagbesteding. ‘Ons plan voor Perron045 hoorde bij de twintig projecten die geld kregen. Waarom perron? Dat is een platform waar je kunt kiezen welke kant je uit wilt. En 045 is voor jongeren hier wat 020 is voor Amsterdammers. Dat leeft hier echt onder jongeren.’
Aanvankelijk was de opzet om vrijwillige mentoren te koppelen aan jongeren. De vrijwilliger werd de mentor, minstens voor één jaar. ‘Tijdens een speeddate kwamen matches tot stand. Daarna deden de koppels met z’n allen een “bindingsdag” met een survivalachtige opzet om te kijken of het echt klikte. Samen maakten ze een Plan voor de Toekomst, voor meerdere levensgebieden.’
Een vast onderdeel was de Rots-en-Watertraining. ‘Dat gaat om lichamelijke én psychische weerbaarheid. Uit onderzoek van het Kohnstamm Instituut blijkt dat deelnemers juist daar veel aan hebben. Daardoor krijgen ze een andere kijk op het leven, zeggen ze. En dat ze andere jongeren hebben leren kennen, dat vinden ze ook heel positief.’

Van hulpverlenings- naar actieplan
‘Na die drie jaar stopte de begeleiding vanuit het Oranjefonds. Vanaf het tweede jaar kregen we gelukkig ook al subsidie van de gemeente Brunssum en Onderbanken, dus we konden door. Maar we hebben we de opzet veranderd: van werken met een hulpverleningsplan naar werken vanuit het actieplan van de cliënt, samen met zijn familie en zijn sociaal netwerk. Bij de intake neemt de jongere iemand mee die hij er graag bij wil hebben, dat verbreedt het perspectief. Met levenslijnen, ecogrammen en genogrammen maken we het plaatje compleet.’
Nu kan de jongere ook zelf een coach aandragen. Sowieso hebben ze de regie over wie hun coach wordt. ‘Vervolgens gaan we samen een drieluik maken. Wat is de situatie over zes maanden als er niets verandert? Hoe wil je er over een jaar bij zitten? Welke stappen moet je daarvoor zetten?’
Dat plan wordt besproken in eenmalige bijeenkomst met hun familie en hun sociaal netwerk. Daarin zitten alleen mensen die de jongere er zélf bij wil hebben. Daaruit rolt zijn Plan voor de Toekomst. ‘Zo krijgt iedere jongere een plan dat van hemzelf is, dat verhoogt de kans dat hij zich eraan houdt.’

De sleutel? Succeservaringen…
Na het familieberaad wordt een actieteam geformeerd dat de jongere ondersteunt bij de uitvoering van zijn toekomstplan. Met daarin onder anderen de coach. ‘Stel dat de jongere ineens van school wordt gestuurd. Dan komt het actieteam meteen bij elkaar om te kijken wat er moet gebeuren.’
Ondertussen heeft Perron045 al ruim 150 jongeren begeleid. ‘We werken preventief samen met VSV-Parkstad, die ons attenderen op scholieren die dreigen uit te vallen.’ Maar er komen ook jongeren via andere kanalen of uit zichzelf. Het doel is in principe dat ze een startkwalificatie halen, op minimaal mbo-2-niveau.
‘Neem Ilias; toen hij kwam had hij geen werk, geen school, wel schulden. Nu heeft hij een baantje en aan z’n schulden wordt gewerkt. De coach begeleidt hem bijvoorbeeld bij  aanvaringen op zijn werk: hoe voorkom je dat het weer gebeurt? Hij is rustiger geworden, kan gas terugnemen in plaats van totaal flippen waardoor hij wordt ontslagen. En hij doet een sociale opleiding. De sleutel? Hij heeft succeservaringen opgedaan en meer zelfvertrouwen gekregen. Het is vaak ook een kwestie van sociale vaardigheden.’

… eigen regie
Perron045 zit nu in het basispakket van CMWW. ‘Dat geeft rust en erkenning. Dat we onderdeel zijn van een brede sociaalwerkorganisatie draagt sowieso bij aan het succes. Zo nodig kunnen we er een maatschappelijk werker of een schuldhulpverlener bijhalen. Bovendien kunnen ze meedoen aan de activiteiten van het jongerenwerk, of vrijwilliger worden bij het jeugdwerk.’
Maar de echte crux van de nieuwe werkwijze is toch wel “eigen regie”. ‘Vroeger keken ze ons vol verwachting aan, maar nu zeggen we meteen: wat ga je er zelf aan doen? De oude aanpak leidde te vaak tot kortetermijnoplossingen, dan stond iemand een paar maanden later weer op de stoep. Nu snappen ze dat het hún probleem is en dat ze er zélf iets aan moeten doen, met hulp van hun netwerk. Die oplossingen zijn duurzamer, want je helpt niet alleen de jongere maar ook zijn netwerk. Ook zij zien beter waardoor dingen fout kunnen gaan.’

Next step
Ondertussen is Perron045 een nieuwe fase in gegaan. ‘In Next Step 045 gaan we dat verbreden. Sinds september zijn we er bijvoorbeeld ook voor jonge statushouders, jongeren met ggz-problemen en LVB-jongeren. En we verruimen de leeftijd naar 16 t/m 26 jaar, met de nadruk op werk of andere vormen van participatie. Ook daarvoor hebben we een bijdrage van het Oranjefonds.’
Maar minstens zo belangrijk als de financiële middelen is de attitude van de jongerenwerkers van Perron045, beklemtoont Ellen Mulleneers. ‘Ze zijn super enthousiast; heel bevlogen, betrokken en te pas en te onpas bereikbaar. Dat is de kracht. Daar staat of valt het mee. En er zijn echt relaties tussen jongeren en hun begeleiders die blijkbaar heel belangrijk zijn voor het traject. Al is het soms voor ons als gemeente soms wat moeilijk grijpbaar hoe het werkt. Wij zijn gewend aan “dit stop je erin en dit komt eruit”. Maar Perron045 vergt wat meer een vrije hand, gezien het maatwerk binnen de trajecten. Ook de vindplaats van die jongeren is ons soms niet duidelijk, maar dat is natuurlijk ook precies de kracht van het project. Mede daardoor is het zo’n belangrijke schakel in de hele jeugdketen.’