Sociale Top: simpele oplossingen voor complexe problemen

‘Soms staan regels en systemen maatwerk in de weg,’ stelde Utrechts burgemeester Jan van Zanen in zijn openingswoord van de Sociale Top. ‘Daarom is het zo belangrijk dat we durven te experimenteren en de lessen met elkaar blijven delen.’
Dus trokken de 650 deelnemers ’s middags de stad in om op 54 locaties een bijdrage te leveren aan het oplossen van een dilemma waar een lokaal experiment mee worstelt. Bijvoorbeeld dat van het Steunpunt GGZ in Utrecht: verwijs je buurtbewoners met flinke psychische problemen wel of niet door naar het algemene buurtteam?

Verfrissende ideeën
De Sociale Top is een initiatief van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de VNG in nauwe samenwerking met de miniseries van JenV, SZW, OCW en VWS. Dit maal gehouden in de gemeente Utrecht.

De vorige edities vonden plaats in Eindhoven en Zwolle. Uitgenodigd voor de Top waren vooral “vrijwilligers en professionals met verfrissende ideeën voor het sociaal domein”. Onder wie Jeroen Vloedbeld, interim directeur-bestuurder van Stichting WIEL in Elburg. ‘Het was een prachtige dag. Met zowel ’s ochtends op het Domplein als bij de afsluiting in Tivoli Vredenburg een goed programma en een geweldige entourage. Met bijvoorbeeld een bijdrage van Darine el Houfi, de twintigjarige bedrijfskunde-student die aan de wieg stond van huiswerkbegeleiding De Toekomst. Daar krijgen kinderen niet alleen betaalbare begeleiding, maar ze worden ook uitgedaagd om zich te ontwikkelen, bijvoorbeeld door dagelijks tien bladzijden te lezen. Welzijn zit niet zozeer in grote projecten, maar in kleine daden met grootse gevolgen. Dat je als arbeiderszoon naar zo’n top mag, was voor mij natuurlijk sowieso al een hoogtepunt.’

Zeepkist
Bij het middagprogramma had hij wel enkele kanttekeningen. Jeroen Vloedbeld: ‘We gingen met een groepje naar drie projecten. Mijn eerste opmerking daarbij is dat ook bij deze projecten solitair gedacht wordt: één oplossing, c.q. “interventie”, voor één probleem. Eigenlijk is dat niet gek zolang de overheid (dus ook de diverse sociaalwerkorganisaties) nog subsidie- en “trending topic-gedreven” is.’
Ieder project had een dilemma geformuleerd waarover de bezoekers moesten adviseren. ‘Op zich is dat zinvol en interessant, maar het beperkt de scope van de discussie. Want waar we naartoe moeten -en wat het sociaal werk echt nog te weinig doet- is om steeds opnieuw “met boerenverstand” de samenwerking te zoeken. Dan krijg je veel stevigere projecten, met veel meer efficiency en effectiviteit. Dan gaat het er bijvoorbeeld niet meer om dat je een vrijwilliger een dagbesteding bezorgt of voor lage kosten belangrijk werk laat doen, maar dat je een vrijwilliger in staat stelt van betekenis te zijn voor anderen. Bij WIEL hebben wij daar mooie voorbeelden van, maar ook in Deventer is een schoolvoorbeeld waar studenten en ouderen in één gebouw wonen en elkaar verrijken. Zelf zou ik ook daarover zo langzamerhand graag op de zeepkist willen stappen.'

Sparren
En daarover ging het die middag te weinig, vond Jeroen Vloedbeld. ‘Naast mooie voorbeelden en praktijkdilemma’s zoek ik op de Sociale Top namelijk ook een diepgravender gesprek waarin je elkaar scherp houdt en de maat neemt. Niet in plááts van die drie locatiebezoeken, maar ernáást; als aanvulling voor mensen die stevig maar constructief en conceptueel met elkaar willen sparren over de staat van de samenleving en het sociaal werk in het bijzonder. We moeten als sociaal werk immers echt de stap maken van projecten doen naar holistisch werken aan cohesie en een sterke sociale basis. Van budgetgedreven naar waardegedreven bezig zijn. Wat vraagt dat van de vakkundigheid en attitude van de sociaal werker? Daarover had het wat mij betreft ook mogen gaan. Zelfreflectie doet wel eens pijn, maar loutert bijzonder.’

Solitaire projecten
Nogmaals: geen kwaad woord over alle mooie initiatieven op de Sociale Top. ‘Maar wat je niet wilt is dat het een lappendeken blijft van solitaire projectjes. Dan krijg je het beeld van sociaal werk als het duizenddingendoekje waarmee je alle vlekken wegpoetst die elders in het publieke domein gemaakt worden. Sociaal werk is een investeringsinstrument, er hoort een verhaal bij, een kwaliteitsverhaal. Dát verhaal moeten wij als professionals en andere betrokkenen niet alleen vertéllen, maar vooral ook ernaar hándelen.’

Jeroen Vloedbeld bezocht deze drie Utrechtse projecten:

• Bedrijfsverzamelgebouw Vechtclub XL
• De kleinschalige tuinderij Food for Good
• Een project waarbij voor jongeren die net niet (meer) voor begeleid wonen in aanmerking komen een kamer bij particulieren wordt gezocht, met begeleiding van professionals.