De sociale basis: terug van weggeweest

De sociale basis is terug van eigenlijk nooit weggeweest. De term duikt op in gemeentelijke beleidsteksten, het is een van de trajecten van het programma Sociaal Domein van het ministerie van VWS en is de rode draad in het jaarplan 2018 van Sociaal Werk Nederland. Ook in het werkplan 2018 van Movisie neemt het een prominente plek in.
In de komende jaren zetten diverse gemeenten programma’s, Communities of Practice en verbetertrajecten op om de sociale basis te versterken. Maar wat is de sociale basis precies? Hoe kun je die basis versterken en hoe meet je überhaupt hoe stevig een sociale basis is? Een eerste antwoord op deze vragen formuleert Movisie in de startnotitie ‘De sociale basis: terug van weggeweest’. Namens Sociaal Werk Nederland zijn Nienke Kuyvenhoven en Marcel Mathijssen geïnterviewd.

Rek is uit de overheidsfinanciën
‘Sociale basis’ is geen nieuw begrip in het sociaal domein,’ stellen Mariël van Pelt en Lou Repetur in hun inleiding van de startnotitie. Aan het eind van de vorige eeuw circuleerden al termen als ‘maatschappelijk middenveld’ en (pedagogische) ‘civil society’. In de jaren ’90 ontstond vervolgens de term ‘sociale basisinfrastructuur’ als tegenhanger  voor de fysieke infrastructuur, zoals wegen, pleinen en gebouwen.

De huidige aandacht voor de sociale basis heeft te maken met de onderliggende wensen voor de transitie en transformatie. In het sociaal domein willen we meer integraal werken, meer zorg op maat leveren, meer participerende burgers stimuleren, meer inzetten op preventie en meer lerend experimenteren met innovaties. We zien steeds meer dat voor het slagen van de transformatie een sterke sociale basis nodig is met meer onderlinge samenwerking en een nieuwe verhouding tussen overheid, professionals en burgers.

Lot in eigen hand
Volgens de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB, 2012) spelen daarbij nog twee ontwikkelingen hierbij een rol:

• De rek is uit de overheidsfinanciën, met een beperking van de financiële middelen als gevolg.
• Het besef dat veel maatschappelijke vraagstukken te ingewikkeld zijn voor de overheid om ze alleen te kunnen oplossen.

Dit heeft geleid tot het steeds luider klinkende pleidooi dat politiek en bestuur mensen en hun netwerken in staat moeten stellen zelf het heft in handen te nemen; vaak zijn ze beter dan de overheid in staat om maatschappelijke problemen op te lossen. Daarnaast is het een gevolg van de extra aandacht voor mensenrechten binnen het sociaal domein: iedereen heeft het recht om volwaardig mee te kunnen doen aan de samenleving.

Vervolgens komen nog onderwerpen aan de orde als:

• belangrijke aspecten bij het versterken van de sociale basis
• empowerment: de ABCD-methode
• wat staat je als gemeente te doen?

De startnotitie is te downloaden op de website van Movisie.