Haal de sociaal werker de school in

Ontwikkel álle kinderen, en het héle kind. Haal de sociaal werker de school in.

Sociaal Werk Nederland wil gemeenten en schoolbesturen graag helpen bij het opzetten van een keuzecurriculum zodat álle kinderen en jongeren uiteindelijk op zelfgekozen benen staan en hun talenten ontplooien. Ook al die kinderen die van huis uit niet de steun, het geld en de waardering meekrijgen die nodig zijn om als kind je talenten te ontdekken en te ontwikkelen, de superhoogbegaafde kinderen met add, en de lichtverstandelijk gehandicapte jongeren.

We zijn ervan overtuigd dat veel problemen in de samenleving, het onderwijs en op de arbeidsmarkt alleen kunnen worden opgelost als je de sociale ontwikkeling en psychosociale weerbaarheid van kinderen evenveel aandacht geeft als hun cognitieve ontwikkeling. Het Platform Onderwijs 2032 heeft daarvoor een fantastische aanzet geleverd. Nu is het een kwestie van doorpakken.

Het huidige gebrek aan aandacht voor grote groepen kinderen leidt tot schooluitval, thuiszitters, radicalisering, jeugdwerkloosheid en psychische problemen: jaarlijks belanden niet voor niets ruim 300.000 kinderen in de jeugdhulp. Talenten blijven onbenut en zorgkosten stijgen. Het Platform 2032 wilde er niet over nadenken.

Sociaal werkers doen dat wel, en beheersen dat vak. Zij ondersteunen met name degenen die van huis uit niet altijd de stimulans, omstandigheden en kansen meekrijgen om hun talenten voluit te ontwikkelen en zetten daarbij bijvoorbeeld andere jongeren en buurtbewoners in de rol van begeleider in. Persoonsvorming is groeien vanuit je eigen kern. Dat moet zowel buiten als binnen school, gezin en buurt gebeuren. Voor maatschappelijke vorming geldt hetzelfde: het is niet zozeer ‘leren hoe het later moet’ maar vooral een kwestie van meedoen.

Dat kan als je de dwangmatige gedachte loslaat dat de school alles moeten leveren in de begeleiding van kinderen tot burgers. Iedereen herinnert zich nog die ene docent die zo bijzonder was: die meer deed dan alleen de lesstof overdragen. Dat was een verhalenverteller, of iemand die de maatschappij binnenhaalde of leerlingen uitdaagde hun andere talenten te ontwikkelen, en ze op meer terreinen prikkelde en aansprak. Een soort sociaal werker.

Verbind de school met de buurt via sociaal werkers, met vrijwilligers, sportorganisaties, jongeren, buurtbewoners en ouders om zo het sociale, culturele, ambachtelijke en persoonlijke van kinderen evenzeer te ontwikkelen als het cognitieve. Zo werk je aan burgerschap, ontlast je de werkdruk op school en leraren en verrijk je de samenleving.

De gevolgen van ontoereikend onderwijs komen sinds de decentralisatie op het bordje van gemeenten te liggen. Passend onderwijs is een uitdaging en biedt kansen. Gemeenten moeten mandaat krijgen om zowel binnen school als in buitenschoolse leeromgevingen te werken aan persoonsvorming en maatschappelijke vorming. Juist lokaal kan theorie (‘wat je moet weten over burgerschap?’) omgezet worden in direct doen: sluit aan bij mensen en de maatschappij.

Het sociaal werk ziet de volgende drie troeven voor gemeenten om dit concreet te maken.

• Er is een juridisch instrument waarmee gemeenten kunnen zorgen voor een samenhangend pakket van binnen- en buitenschoolse educatie: de Lokale Educatieve Agenda. De LEA geeft gemeenten een handvat om te zorgen dat scholen en maatschappelijke organisaties samen het aanbod realiseren dat kinderen, jongeren, ouders en de lokale gemeenschap nodig hebben.
• De sociale sector heeft recentelijk veel tijd gestoken in het uitwerken van een coherente visies op opgroeien en opvoeden; in het lokaal jeugdbeleid en in de kinderopvang. Dit voorwerk kan een leidraad bieden voor de verdere invulling van lokale keuze-curricula.
• In de sociale sector werken tienduizenden professionals die werken aan (psycho-)sociale weerbaarheid. Ze beschikken over beproefde methoden voor persoonlijke en maatschappelijke vorming, van gewone en minder-gewone kinderen. Jeugdwerkers als Antoinet Wijnakker, sociaal werker van het jaar 2013, werken met het ene been in de school en met het andere in de buurt of het gezin. Dat type professional is nodig om kinderen voor te bereiden op de wereld van 2032.

Uit eerdere experimenten op het snijvlak van onderwijs en sociaal werk kennen we ook de valkuilen. Vermijd dan ook ongelijkwaardigheid tussen leraren en buitenschoolse professionals. Voorkom dat cognitieve ontwikkeling als maatstaf fungeert en kantel naar meedoen naar vermogen, bijdragen aan de gemeenschap en daarop aangesproken worden.

Dat vraagt ook van bestuurders op alle niveaus een gekantelde begripvolle houding tegenover ‘anderse’ kinderen en jongeren, die extra aandacht nodig hebben voor hun sociale, culturele, ambachtelijke en persoonlijke ontwikkeling. Een blinde vlek en best lastig als je zelf van huis uit wél alles meekreeg.

De burger centraal, eigen kracht ontwikkelen: dat is ook de essentie van de transities en het door veel gemeenten beleden Welzijn Nieuwe Stijl en Positief jeugdbeleid. Het zou ook het kloppend hart van het onderwijs van de toekomst moeten zijn, zeker van het lokale keuzecurriculum. Onze achterban, de sociaal werkers van Nederland, weten hoe dat werkt.

Drie troeven voor een kansrijk keuzecurriculum: haal de sociaal werkers naar school.
Het bijscholen van leraren, zoals het Platform voorstelt, is onvoldoende. Het docentencorps geeft zelf bij herhaling aan dat het zich overvraagd voelt door alle persoonlijke en maatschappelijke verwachtingen. Gebruik daarom de kracht van sociaal werkers en haal ze naar school!

De ongelijkheid in de waardering van cognitief – psychosociaal vertaalt zich ook financieel. Voor het kerncurriculum zijn ongetwijfeld zo volop middelen beschikbaar vanuit de rijksbegroting voor onderwijs. Gemeenten zullen slechts met moeite een paar euro kunnen vrijmaken voor buitenschools leren.

Zoals het Platform zelf al aangeeft: als er niet een betrouwbare manier van toetsing komt van moeilijk meetbare, maar wel goed ‘merkbare’ competenties, dan is de kans groot dat scholen toch primair beoordeeld worden op hun verrichtingen in het kerncurriculum. Jeugd- en jongerenwerk kunnen helpen om te zorgen dat leren in de vrije tijd niet vrijblijvend is.

Denktank voor samen door één deur
Sociaal Werk Nederland stelt voor om een denktank te vormen waarin gemeenten, scholen en sociaalwerkorganisaties samen kunnen werken aan lokale keuzecurricula die aansluiten bij de behoeften van kinderen, jongeren en hun ouders. De leden van lokale werkgroepen kunnen hun ervaringen daarmee delen tijdens landelijke bijeenkomsten. Daar kunnen ze inventariseren hoe het Rijk kan bijdragen aan een hoogwaardige uitvoering van de Lokale Educatieve Agenda. De tijd is rijp om te laten zien dat Sociaal Werk en Onderwijs uitstekend samen door de deur kunnen die het Platform zo uitnodigend heeft open gezet.

Dit is een bewerking van het artikel dat verscheen op socialevraagstukken.nl van Klaas Mulder, zelfstandig adviseur www.kijkopkansen.nl en Hbo-docent sociaal werk, en Ernst Radius, senior adviseur Sociaal Werk Nederland, radius@sociaalwerk.nl.