Combinatie familienetwerkenberaad en Signs of Wellbeing maakt gezin minder afhankelijk van hulpverlening

In 2006 startte het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK) Zeeland met de methodiek Signs of Safety in combinatie met het organiseren van familienetwerkberaden. Met Signs of Safety probeer je vanuit een oplossingsgerichte methode gezamenlijk met het gezin en zijn netwerk veiligheid voor de kinderen te realiseren.

In 2007 zette de provincie Zeeland extra subsidie in om de implementatie van Signs of Safety in combinatie met het organiseren van familienetwerkberaden te ondersteunen. Ze formuleerde daarbij een stevige doelstelling: 20 procent minder aanmeldingen bij Bureau Jeugdzorg (BJZ).

Om deze doelstelling te bereiken, moesten vanzelfsprekend ook organisaties in de eerste lijn van de jeugdhulpverlening zich inzetten. Alleen in samenwerking en samenhang met elkaar konden ze vanuit een preventief oogpunt aan de ambitieuze doelstelling van de provincie Zeeland werken.

De organisaties spraken af oplossingsgericht, vanuit de eigen kracht van het gezin en zijn netwerk, te gaan werken. Zij namen hiervoor de methode Signs of Wellbeing ter hand. Met deze methode zoek je samen met het gezin en zijn netwerk een oplossing dat voldoende draagvlak heeft voor bepaalde zorgen van het gezin. De provincie gaf ook een bijdrage om met deze methodiek te gaan werken.

Enkele ambassadeurs uit BJZ en het Algemeen Maatschappelijk Werk (AMW) in Zeeland verzetten als aanjager en voorvechter van deze methodiek een berg werk. Zij boden intervisie- en opleidingstrajecten aan voor de tweedelijns jeugdhulpverlening en jeugdhulpverlening in het voorliggende veld. Deze werden goed gevolgd.

Het Algemeen Maatschappelijk Werk (AMW) Zeeuws-Vlaanderen levert nu op basis van aanmeldingen vanuit het Centrum voor Jeugd en Gezin facilitators die als neutrale gespreksleiders optreden. Zij begeleiden de familienetwerkberaden vanuit het gedachtegoed van Signs of Wellbeing in de eerste lijn.

Een familienetwerkberaad is een bijeenkomst waar het gezin samen met zijn netwerk de kinderen en de gezinssituatie in kaart brengt. De veiligheid van het kind staat hierbij centraal.

Signs of Wellbeing
Bij de combinatie familienetwerkberaad en Signs of Wellbeing verhelderen de jongere, het gezin en eventueel de andere aanwezigen hun zorgen. Vervolgens brengen zij hun krachten en hulpbronnen in beeld; wat gaat er al goed in relatie tot de geconstateerde zorgen?

Daarna vertellen zowel de jongere, zijn ouders of verzorgers en de professionals wat hun doelen zijn en zetten deze om in concrete taken.
Hierdoor creëren zij draagvlak voor interventies en vergroten zij de haalbaarheid van de gezinsdoelen. Het wordt een plan van heel het gezin. Door verantwoordelijkheden te delen en krachten binnen het gezin te benutten, wordt het gezin naar verwachting minder afhankelijk van de hulpverlening.

Zo was er bijvoorbeeld een beraad voor een jongere die al enkele weken niet meer thuis bij zijn ouders verbleef maar wisselend onderdak had bij vrienden. Tijdens het beraad bood een tante aan dat de jongere tijdelijk bij haar mocht wonen. Voor de ouders was dit een opluchting omdat ze hiermee wisten waar hun kind was. Voor de jongere die veel vertrouwen had in de tante, een rustpunt. Zonder het beraad was dit wellicht niet gebeurd omdat de tante dit niet zomaar durfde aan te bieden aan de ouders.

Aan het eind van een bijeenkomst stelt de gespreksleider schaalvragen aan de deelnemers. Deze illustreren hoe zij ‘het welzijn van de jongere’ beleven en hoe representatief zij de bespreking in het beraad vinden. Komt wat zij in het beraad bespreken overeen met hun verhaal en denken zij dat op basis van de afgesproken acties het welzijn van de jongere zich zal verbeteren.

Het AMW als generalist
Het AMW vervult van oudsher een verbindende rol als generalist in de eerste lijn. Jet Bussemaker, Hans van Ewijk en anderen spreken ook wel over het AMW als sociaal huisarts. Juist om die reden past de methodiek van Signs of Wellbeing in combinatie met familienetwerkberaden zo goed bij het AMW. Zeker binnen het kader van Welzijn Nieuwe Stijl en de transitie van de jeugdzorg.

De maatschappelijk werker faciliteert het gezin en zijn netwerk en probeert vroegtijdig hun krachten aan te spreken. Tegelijkertijd kan diezelfde maatschappelijk werker op basis van zijn ervaring, indien nodig, de verbinding leggen met specialisten en voldoende zicht houden op alle levensgebieden van het betreffende gezin. Want stel dat het schulden heeft, dan is dit ook van invloed op het welzijn en de gezondheid van de kinderen.

Doordat het AMW familienetwerkberaden faciliteert in de eerste lijn, kan ze in een vroeg stadium de krachten van het gezin aanspreken. Hierdoor voorkomt ze dat een probleem escaleert. Dit heeft weer effect op het aantal aanmeldingen bij Bureau Jeugdzorg.

Een goede verbinding tussen de generalist (AMW) en de specialist (BJZ) is van groot belang. Door zelfde methodische uitgangspunten te kiezen, spreken zij eenzelfde taal en verhelderen zij op gelijke wijze de vraag. Ons streven is dat zowel gespreksleiders van het AMW als van Bureau Jeugdzorg deel uitmaken van één poule. Zo kunnen bij op- en afschaling van hulpverlening in gezinnen dezelfde gespreksleiders betrokken blijven. Bovendien confronteren we een gezin met zo min mogelijk verschillende gezichten.

In de uitvoering hebben wij enkele instrumenten ingepast om te kunnen monitoren. Deze meten vastgestelde kwaliteitsindicatoren. Deze indicatoren komen voort uit Kwaliteitskenmerken van dienstverlening in de WMO (Movisie, 2010). Met deze handreiking brengen wij in beeld aan welke kwaliteitskenmerken het handelen van professionals op de negen prestatievelden van de Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO) moet voldoen. Op basis van een 0-meting hopen we na verloop van tijd ook de ervaren baat van deze methodiek inzichtelijk te maken.

Joyce Vermue, manager Maatschappelijk Werk Zeeuws-Vlaanderen