De comeback van het opbouwwerk

‘Opbouwwerk… is dat niet iets uit de jaren zeventig en tachtig?’, horen we nog regelmatig. Het klopt dat de hoogtijdagen van opbouwwerkers liggen in de jaren waarin zij een cruciale rol vervulden in de stadsvernieuwing door bewonersorganisaties te organiseren en ondersteunen. Ook werden programma’s uitgevoerd om onderwijskansen te verbeteren, armoede en werkloosheid te bestrijden en de sociale cohesie in wijken te versterken met collectieve voorzieningen zoals buurthuizen en jongerencentra. In neoliberale tijden is het opbouwwerk lang over het hoofd gezien, maar inmiddels is het besef terug dat grote opgaven alleen met de kennis, ervaring en dynamiek van bewoners kunnen worden opgelost. En goede opbouwwerkers zijn bij uitstek geschikt als ontwikkelaars en ondersteuners van gemeenschappen van bewoners, bevestigt ook Piet-Hein Peeters in zijn essay Eerst het samenleven, dan de gezondheidszorg voor LSA bewoners. Opbouwwerk is dan ook aan een comeback bezig.

Samenlevingsopbouw als sleutel
Die comeback is hard nodig, want de bestaanszekerheid van veel Nederlanders staat onder druk. Dit gaat niet alleen over geld, maar ook over een slecht geïsoleerde woning, niet weten hoe je toeslagen kunt aanvragen, vroegtijdig schoolverlaten door jongeren, geen netwerk om op terug te vallen... Verschillen tussen (groepen) mensen in wijken en buurten groeien en steeds meer mensen zijn hun vertrouwen in de overheid verloren. Om het tij te keren, is de inbreng van burgers onmisbaar. Maar hoe kom je samen tot oplossingen waar iedereen wel bij vaart? De sleutel ligt bij samenlevingsopbouw, dus hoog tijd om het daar eens over te hebben.

We willen de komende jaren minimaal duizend extra opbouwwerkers opleiden

Klimaatcrisis is sociale crisis
Uiteraard spannen ook advies- en cliëntenraden, gemeenten, woningcorporaties en andere partijen zich in om de leefbaarheid en sociale samenhang in de wijk te versterken. Maar uniek aan opbouwwerkers is dat zij letterlijk bij mensen thuis komen en de vakkennis en vaardigheden hebben om bewoners te bereiken en verbinden. Wij boren de kracht in mensen aan, gaan uit van wat zij zelf én samen kunnen. Mooie voorbeelden zien we bij de energietransitie, die zonder welzijnsorganisaties geen kans van slagen heeft. Want de klimaatcrisis is óók een sociale crisis! In veel wijken zoeken woningcorporaties dan ook de samenwerking met het opbouwwerk om vorm te geven aan sociale renovatie, met respect voor de inzichten en behoeften van bewoners zelf.

Duizend opbouwwerkers erbij
Het appèl op deze vakmensen groeit dan ook flink, daarom moet er een nieuwe lichting opbouwwerkers worden klaargestoomd. Samen met het werkveld en hogescholen werken we hard aan de ontwikkeling van een opleidingsaanbod waarmee we de komende jaren minimaal duizend extra opbouwwerkers willen opleiden. 

Heeft u de opbouwwerker alweer in de wijk gesignaleerd? Kijk welke sociaalwerkorganisaties in uw gemeente actief zijn. Laten we er samen voor zorgen dat de leef- en belevingswereld van bewoners weer leidend is!

Edwin Luttik is senior adviseur kwaliteit, professionalisering, opleiding en klimaat- en energietransitie bij Sociaal Werk Nederland. Deze blog is op 6 september 2024 gepubliceerd op de website van de Koepel Adviesraden Sociaal Domein.