Granieten bestand toch niet van steen

Het klinkt keihard en dat is het ook: het granieten bestand. Het is vaktaal voor de pakweg 140.000 Nederlanders die meer dan vijf jaar in de bijstand zitten en daar op eigen houtje zelden uitkomen. Mensen in wie weinig is geïnvesteerd, omdat ze nagenoeg geen kans hebben op betaald werk. Feitelijk zijn ze opgegeven.

Maar vorige week was ik op bezoek in Aalten en Leerdam, twee gemeenten die wél veel in deze mensen investeren. Mede daarom staan ze beide op het lijstje van gemeenten die in aanmerking komen voor een plaats in onze groep gouden gemeenten: gemeenten die de decentralisaties aangrijpen om mooie nieuwe dingen te ontwikkelen. Zowel in Aalten als in Leerdam werkt de gemeente bij de uitvoering van de participatiewet nauw samen met sociaal werkers, de sociale werkvoorziening en de lokale gemeenschap. Klinkt vanzelfsprekend maar is toch bijzonder.

In Aalten zet sociaalwerkorganisatie Figulus haar uitgebreide lokale netwerk in om werk te vinden voor mensen in het granieten bestand, bijvoorbeeld via partners als de Rotary en de Lions club. Onderhoud van dat netwerk is dan ook een cruciale taak voor Figulus. ‘De bodem moet vruchtbaar blijven,’ noemt directeur Eric Wichgers het.

De uitgangspunten? De verplichte tegenprestatie zoals omschreven in de Participatiewet getuigt van weinig realiteitszin, zeggen ze in Aalten, gezien de lichamelijke en psychosociale beperkingen van veel van deze mensen. Wat wél werkt is positief inspelen op de eigen motivatie, behoeften en talenten van de cliënt. Figulus maakt daarom steeds een persoonlijk ontwikkelplan, waardoor iemand stapje voor stapje actiever wordt. Ondertussen wordt ook gewerkt aan bijkomende problemen zoals schulden. Dat is immers een voorwaarde voor een duurzame oplossing. Dankzij het wederzijdse vertrouwen tussen gemeente en sociaal werk, en dankzij voldoende experimenteerruimte voor maatwerk, leidt dat tot mooie successen.

Dan Leerdam. Sociaalwerkorganisatie Samen Doen heeft 43 “granieten” cliënten onder haar hoede. Toch is een flink deel van hen inmiddels aan het werk, doet vrijwilligerswerk, loopt stage, volgt dagbesteding of een training. Neem Rachel, een Wajonger die inmiddels van onschatbare waarde is voor de bibliotheek. Ze zet boeken terug, houdt de voorleeshoek op orde en stempelt nieuwe aanwinsten af. ‘Ik begon met een paar uurtjes, maar nu ben ik er vijf dagen in de week,’ zegt ze glunderend.

Bijzonder is hier dat de Sociale Dienst en de Sociale werkvoorziening zijn gefuseerd en voor zeven gemeenten de Participatiewet uitvoeren. Deze fusieorganisatie Avres en Samen Doen hebben een lokaal participatienetwerk opgebouwd, met partners als de Kringloopwinkel, het Taalproject en Vluchtelingenwerk. Avres kijkt uitdrukkelijk naar de sociale ontwikkeling van mensen, en niet alleen naar loonwaarde. ‘Anders zien we al deze mensen straks terug in de Wmo,’ is de stellige overtuiging van Avres.

Twee gemeenten en twee sociaalwerkorganisaties die zich druk maken om het lot van onbemiddelbaar gewaande bewoners. Die samen optrekken en zo nodig de randen van de wet op zoeken. Die niet bang zijn om een keer hun neus te stoten, maar graag van hun fouten willen leren.

Figulus is Latijn voor pottenbakker, leert de website van Figulus. Maar het is bepaald geen pottenbokken wat ze doen in Aalten en Leerdam. Het is eerder beeldhouwen: mensen bevrijden uit graniet. Wat mij betreft mogen ze zelf ook op een sokkel.