Help LVB’ers aan het werk en van hun schulden en isolement af

Neem Desi, een alleenstaande moeder met drie zoons. Het is haar gelukt om zich te ontworstelen aan haar man, die zowel haar als hun kinderen mishandelde. De oudste twee zijn op het verkeerde pad beland; Jeffrey, de jongste, dreigt hun voorbeeld te volgen. Hij heeft het Downsyndroom en mede daardoor is hij erg beïnvloedbaar. Zijn oudere broers maken daar zo nodig dankbaar gebruik van.

Desi zelf spreekt onvoldoende Nederlands om goed te kunnen communiceren met hulpverleners, de politie en justitie. Toch is het kinderwerker Shailesh Ramnath gelukt met haar in contact te komen. ‘Ik heb haar vertrouwen gewonnen door Jeffrey met zijn beperking te helpen. Hij gaat nu regelmatig naar het kinderwerk, zodat hij minder met zijn broers op straat is.’
Jeffrey is bepaald geen uitzondering. Pakweg 13% van de Nederlanders heeft een IQ tussen 70 en 85; naar schatting 60% van hen kan zich sociaal niet goed redden, dan spreekt men van een lichte verstandelijke beperking (LVB; cijfers en definities hierover lopen uiteen, maar de NRC houdt het op 2 miljoen mensen).
Gelukkig hebben de meesten geen gewelddadige vader of ontspoorde broers. Toch zijn hun beroepskansen mager. Ze komen en blijven moeilijk aan een baan. Want al werken ze jarenlang naar tevredenheid bij een werkgever, die neemt hen niet graag in vaste dienst. Tijdelijke contracten leiden tot onzekere inkomsten en een groter risico op schulden.
Voeg daarbij nog het Mobility Mentoring-inzicht dat permanente geldstress rampzalig is voor executieve vaardigheden als plannen, overzicht houden en impulsieve beslissingen temmen. Extra onhandig voor wie op dat gebied toch al minder is bedeeld.
En denk ook aan de immer complexer wordende samenleving, in combinatie met de onstuitbare digitalisering. Een zegen voor wie ermee kan omgaan, maar levensbedreigend voor wie tussen wal en e-schip belandt. Toeslagen aanvragen? Belastingaangifte invullen? Een fout is zo gemaakt, en de gevolgen ervan kunnen je echt jaren achtervolgen.
Een verhullende factor is bovendien dat je als mens al snel merkt dat je een beperking maar beter kunnen maskeren. Daar word je heel handig in, met als nadeel dat het voor hulpverleners niet altijd direct duidelijk is wat de oorzaak is van de problemen. Daardoor stemmen zij re-integratie- en schuldhulpinterventies vaak niet goed op elkaar af.
Schulden voor deze burgers hebben bovendien meer verschillende oorzaken dan die van de gemiddelde Nederlander, blijkt uit het onderzoek. Voor effectieve schuldhulpverlening zijn daarom uiteenlopende professionals nodig, ook om een neerwaartse spiraal van toenemende lamgeslagenheid, uitsluiting en isolement te voorkomen.
Actie is dus geboden. En die komt er gelukkig ook. Samen met Cedris, Divosa, Federatie Opvang, MEE NL, BPBI en NVVK en kenniscentrum SBCM presenteerden we het Actieplan LVB, werk en schulden. We gaan interventies en trainingen met elkaar delen, pilots opzetten en onze kennis uitbreiden. Ook willen we onder meer via publieke discussies meer aandacht genereren voor al deze buurtbewoners. Want ze zijn er, hun aantal krimpt nauwelijks en ze leven doorgaans aan de verkeerde kant van de opleidingskloof.
Als Sociaal Werk Nederland willen we dit Actieplan natuurlijk ook aangrijpen om opnieuw te hameren op de noodzaak van een sterke sociale basis. Met juist voor deze mensen structurele, laagdrempelige waakvlamondersteuning, met coaches, formulierenhulp en maatjes. Met activiteiten en ontmoetingsmogelijkheden; met sleutelfiguren die signaleren welke mensen, welke gezinnen kwetsbaar zijn, een steuntje in de rug nodig hebben, en met sociaal werkers die zorgen dat dat steuntje er komt.
Dus is mijn boodschap aan gemeenten: wees blij zijn met professionals als Shailesh Ramnath die dagelijks op pad zijn om de Jeffreys van Nederland een toekomst te bieden. Geef die professionals de ruimte én het geld om vicieuze spiralen om te buigen.