Ervaringsdeskundigheid

Door schade en schande wijs geworden. Veel kernachtiger kun je het werkzame bestanddeel van ervaringsdeskundigheid niet formuleren. Dankzij vallen en opstaan hebben ervaringsdeskundigen ontdekt hoe ze bepaalde voetangels en klemmen voortaan kunnen vermijden. En vaak zijn ze niet te beroerd om die kennis met anderen te delen. In de woorden van Movisie: ‘Ervaringsdeskundigheid is een belangrijke kennisbron.’
Sociaal werk maakt daar ook al jaren dankbaar gebruik van. Veel van de vrijwilligers die zich met ondersteuning van professionele sociaal werkers inzetten voor hun medemens doen dat op basis van hun levenservaring op een specifieke gebied.
Neem de vrijwillige sportcoaches van Solidez in Wageningen die andere jongeren in beweging brengen. Vergelijkbaar daarmee zijn de mentoren die Participe in Delft heeft getraind. Zij willen dat jongeren uit hun wijk het niet zo moeilijk krijgen als zij het zelf hebben gehad. Zoiets doen ze ook in Arnhem met het Jongeren Toezicht Team, JTTA.
Ook in de schuldhulpverlening dragen ervaringsdeskundigen veel bij aan effectieve aanpakken en projecten als Moedige Mensen. Ze weten immers als geen andere hoe gekmakend het toeslagensysteem is, hoe moeilijk verleidelijke advertenties en aanbiedingen zijn te weerstaan en hoeveel macht schuldeisers hebben. Die ervaringen heb je hard nodig om beleidsmakers te overtuigen van de noodzaak van veranderingen.
Dat je ervaringsdeskundigen wel moet zoeken, trainen en begeleiden, vertelt ook sociaal werker Habiba Chifri. Zij traint vrouwen die Marokkaanse mantelzorgsters begeleiden.
Mede daarom is in het programma Sociaal Werk Versterkt veel aandacht voor ervaringsdeskundigheid. Ervan uitgaande dat burgers prima kunnen verwoorden welke ondersteuning zij als helpend ervaren halen we samen met gemeenten hun ervaringen op via de Adviesvangersmethode. Na een training kunnen deze Adviesvangers brainstormsessies begeleiden om ideeën en wensen verzamelen van medeburgers die in dezelfde situatie verkeren als zijzelf.
Uit een recente peiling van Movisie en Sociaal Werk Nederland blijkt dat anno 2018 55% van onze lidorganisaties met ervaringsdeskundigen werkt. 30% overweegt het. Tegelijkertijd wezen deze leden op mogelijke knelpunten, waaronder een eventuele beloning van ervaringsdeskundigen voor hun diensten en het gevaar van verdringing, waarbij professionals worden vervangen door getrainde vrijwilligers.
Saskia Keuzenkamp (directeur Kennis en innovatie Movisie) ziet de uitkomsten van deze peiling als een eerste stap voor nader onderzoek, dat vooral moet laten zien of en zo ja voor wie en onder welke omstandigheden de inzet van ervaringsdeskundigen werkt.
Zelf was ik onlangs bij de tweede bijeenkomst van het project “Empowerment en de inzet  van ervaringsdeskundigheid in de wijk”. Samen met Trimbos focussen we daarin op de versterking van zelfmanagement, empowerment van mensen met langdurige psychische of psychosociale problemen. Zeer interessant want hier gaat het om de samenwerking tussen sociaal werkers in de wijkteams en de ervaringsdeskundigen. In zes steden worden trainingen aan sociaal werkers in de wijkteams en ervaringsdeskundigen gegeven. Deze trainingen worden gelijktijdig benut om het plan van aanpak op elke locatie verder uit te werken. Komend jaar staat in het teken van implementatie en verbetering samenwerking. Begin 2019 komen de samenwerkingsmodellen, de do’s en don’ts in een handreiking. In de deelnemende wijkteams is draagvlak voor de vrijwillige ervaringsdeskundige. Een betaalde ervaringsdeskundige is nog een brug te ver. Er is veel ad hoc samenwerking, maar nog geen structurele samenwerking tussen wijkteams en ervaringsdeskundigen. De ad hoc samenwerking is dan vaak ingegeven door de individuele betrokkenheid en vroegere werkervaringen van de sociaal werker. Bijzonder is dat sommige wijkcoaches/sociaal werkers eigen ervaringsdeskundigheid inzetten binnen hun werk. Zoals bijvoorbeeld in Enschede. Daar werd onder de term Expeditie Enschede een traject gevolgd door gezinnen en jeugd. Bij de inzet van ervaringsdeskundigheid vraagt het wijkteam vaak naar specifieke deskundigheid op een bepaald terrein (bijvoorbeeld huiselijk geweld). De term ‘ervaringsdelers’ wordt ook wel gehanteerd als de focus ligt op het stimuleren van ervaringen tussen buurtbewoners (met kwetsbaarheden).
Aan de Academie voor Sociale Studies, Hanzehogeschool Groningen, en aan de Fontys hogeschool wordt een Associate degree Ervaringsdeskundige in de Zorg verzorgd.  Een Associate degree is een deel-hbo-opleiding. Het is een nieuw type hbo waarmee u in twee jaar tijd een wettelijk erkend diploma kunt behalen. Dat biedt extra kansen op de arbeidsmarkt. Na afronding kunt u direct of na een aantal jaren doorstuderen voor de volledige bachelor-opleiding Social Work van de Academie voor Sociale Studies.
Tot slot: voor nog meer inspirerende voorbeelden verwijzen we graag naar van het project Nieuwe wegen in de ggz en opvang; Sociaal Werk Nederland was een van de partners bij de organisatie van het afsluitende congres: http://www.magazine-on-the-spot.nl/sociale-inclusie/