Burgers nog steeds onder bestaansminimum - Belastingdienst Toeslagen past beslagvrije voet niet toe

Burgers kunnen nog steeds onder het bestaansminimum terechtkomen doordat de Belastingdienst Toeslagen bij de verrekening van toeslagen de beslagvrije voet niet uit eigen beweging toepast. De sociaal raadslieden hebben hierover een brief gestuurd naar staatssecretaris Van Huffelen van Financiën - Toeslagen en Douane, waarin ze dringend vragen om er alsnog voor te zorgen dat de belastingdienst zich aan de wet houdt. Pieter Omtzigt (CDA) en Jasper van Dijk (SP) gaan kamervragen stellen. 

De Landelijke Organisatie Sociaal Raadslieden (LOSR), aangesloten bij Sociaal Werk Nederland, ziet nu al maanden dat de Belastingdienst de beslagvrije voet niet toepast waardoor burgers toch onder het bestaansminimum belanden, terwijl de invoering van de Wet vereenvoudiging beslagvrije voet dat juist zou moeten voorkómen.

Andre Moerman, voorzitter van de signaleringscommissie LOSR: “Burgers worden zo nodeloos verder in het moeras van stress en schulden geduwd, met nieuwe schulden tot gevolg. De Wet vereenvoudiging beslagvrije voet, die al in 2017 is aangenomen, moest het bestaansminimum beter beschermen. Afgelopen januari was het dan toch zover. Eindelijk zouden we verlost zijn van het zogenaamde ‘piepsysteem’, waarbij de burger zelf aan de bel moet trekken om beschermd te worden door de beslagvrije voet. Deze wijze waarbij verrekend wordt zonder toepassing van de beslagvrije voet is nu immers in strijd met de wet.”

Wet vereenvoudiging beslagvrije voet
Aanleiding voor de nieuwe wet was dat de beslagvrije voet volgens de oude methode vaak te laag werd vastgesteld. Volgens praktijkonderzoek van de LOSR gebeurde dat zelfs in driekwart van de gevallen. Moerman: “Het aanleveren van de benodigde gegevens om de beslagvrije voet te berekenen was in praktijk voor veel mensen een probleem. Wetenschappelijk onderzoek over schaarste, geldstress en beperkt ‘doenvermogen’ bevestigde dit beeld. Mensen willen wel, maar kúnnen niet.’

Gerechtsdeurwaarders informeren voorafgaand aan het loonbeslag bij de Belastingdienst of de toeslagen worden verrekend. Op deze wijze kan de gerechtsdeurwaarder bij de vaststelling van de beslagvrije voet rekening houden met toeslagen die al verrekend worden. Het is de raadslieden niet duidelijk hoe de Belastingdienst op deze verzoeken reageert. Wordt ook een ‘gewone’ verrekening vanwege de standaardbetalingsregeling doorgegeven of alleen een dwangverrekening? Ook in dat laatste geval komen mensen fors onder het bestaansminimum terecht.

Proactief beslagvrije voet toepassen
De sociaal raadslieden willen dat Van Huffelen ervoor zorgt dat de Belastingdienst de wet uitvoert en bij verrekening van toeslagen de beslagvrije voet altijd proactief toepast. Zolang dit mis gaat vragen de raadslieden om toepassing van de beslagvrije voet en een verzoek om een persoonlijke betalingsregeling altijd volledig met terugwerkende kracht toe te passen.

Ook moeten burgers beter geïnformeerd worden over de beslagvrije voet en de persoonlijke betalingsregeling, en moet de Belastingtelefoon beter worden geïnstrueerd.

Vertrouwen in de overheid herstellen?
Alleen dan wordt enigszins recht gedaan aan de achterliggende gedachte van de Wet vereenvoudiging beslagvrije voet: bescherming van het bestaansminimum en rekening houden met het beperkte doenvermogen van mensen. 
André Moerman, voorzitter van de signaleringscommissie LOSR, kaartte ook de 'boodschappenaffaire/Wijdemeren' aan.
De LOSR blijft signalen oppakken en agenderen om misstanden rond bestaanszekerheid en wetgeving te voorkomen. 

Ipdate: 

Zie hieronder de reactie van de Belastingdienst op vragen van de NOS: 
Hier de antwoorden op je vragen. Aanvullend is het wel relevant om te melden dat het kabinet op 15 januari in reactie op het rapport van de commissie van de parlementaire ondervragingscommissie kinderopvangtoeslag nadrukkelijk heeft gekeken naar wat er beter kan. Ik citeer (van blz 12):  “Samen met de specifieke aanpak voor Toeslagen houden we ook de invorderingsstrategie van Belastingdienst tegen het licht, in het bijzonder voor mensen die langdurig te maken hebben met hoge schulden. We kijken daarbij zowel naar regelgeving als naar verbeteringen in de uitvoering.”

De antwoorden:

• Klopt het dat de beslagvrije voet niet automatisch wordt toegepast?
De beslagvrije voet is bedoeld om het bestaansminimum van mensen met schulden te waarborgen. Zo worden niet alle financiële middelen van iemand met schulden benut om die schulden af te lossen. Sinds 1 januari 2021 wordt de beslagvrije voet automatisch (iemand hoeft daar geen verzoek voor in te dienen) toegepast bij de volgende dwanginvorderingsmaatregelen: de loonvordering (loonbeslag bij de werkgever), de overheidsvordering (een soort automatische incasso van de overheid op een bankrekening voor schulden onder de € 1.000 waarbij per overheidsvordering maximaal  € 500 wordt geïnd in drie termijnen van € 166 per maand) en dwangverrekeningen bij toeslagen.

Als iemand

• niet reageert op het aanbod van een betalingsregeling die wordt aangeboden bij de terugvorderingsbeschikking (als een toeslag moet worden terugbetaald); en
• ook geen persoonlijke betalingsregeling aanvraagt; en
• er daarnaast geen verrekening met dezelfde toeslagsoort mogelijk is; 
• ontvangt deze vervolgens een betalingsherinnering. Als er dan nóg niet wordt betaald, kan de terugvorderingsbeschikking worden verrekend met een andere uit te keren toeslagsoort. In dat geval is sprake van dwangverrekening bij toeslagen. Daarbij wordt de beslagvrije voet toegepast.

• Zo ja, is dat een bewuste keus of wordt dat nog aangepast?
Wie een terugvorderingsbeschikking van toeslagen krijgt, ontvangt automatisch een aanbod voor een betalingsregeling. Als iemand hier niet aan kan voldoen, kan hij een persoonlijke betalingsregeling aanvragen. Bij deze aanvraag wordt rekening gehouden met de betalingscapaciteit, waaronder de beslagvrije voet. Als een iemand niet reageert op de betalingsregeling en ook geen persoonlijke betalingsregeling aanvraagt, dan mag de Belastingdienst Toeslagen overgaan tot verrekening met dezelfde soort toeslag. Bij deze verrekening wordt conform de wet niet automatisch de beslagvrije voet toegepast, omdat mensen op deze verrekening worden gewezen bij het aanbod van de betalingsregeling. Dit gebeurt dus enkel wanneer er verrekend wordt met dezelfde toeslagsoort. Mensen die hiermee te maken krijgen, kunnen bellen met de BelastingTelefoon. Zij worden dan alsnog gewezen op de persoonlijke betalingsregeling.

Wij gaan met de LOSR in gesprek over hun brief. Daarbij wordt ook het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid betrokken als beleidsverantwoordelijk ministerie bij de schuldenaanpak.

• Hoe vaak is de belastingvrije voet sinds 1 januari bij terugvorderingen toegepast?
De beslagvrije voet wordt in het geval van toeslagschulden toegepast bij dwangverrekeningen. Omdat de dwanginvordering bij alle toeslagen sinds maart 2020 zijn gestopt in verband met de problemen met de kinderopvangtoeslag, is er sinds 1 januari 2021 geen sprake geweest van dwanginvordering en is er geen aanleiding geweest om de beslagvrije voet toe te passen. 

• Hoeveel verrekeningen rond toeslagen zijn er jaarlijks waarbij mensen (een deel van) hun toeslag moeten terugbetalen?
In 2020 zijn aan ongeveer 5.5 miljoen huishoudens zo’n 7,5 miljoen toeslagen toegekend. Er vonden ca 85.000 verrekeningen plaats bij toeslaggerechtigden die (een deel van) hun toeslag moeten terugbetalen. Van deze 85.000 verrekeningen ging het in ongeveer 37.000 gevallen om een dwangverrekening. De dwangverrekeningen voor toeslagen liggen al geruime tijd stil (zie antwoord op de derde vraag). Zodra de invordering weer wordt opgestart, vindt -indien van toepassing- conform huidige wetgeving dwangverrekening plaats en wordt daarbij automatisch vooraf rekening gehouden met de beslagvrije voet.

Update: kamervragen 

Hierbij de ingediende Kamervragen:
https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/kamervragen/detail?id=2021Z04395&did=2021D09657
Deze Kamervragen zijn zelfs door 14 mede-indieners ingediend.
https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/kamervragen/detail?id=2021Z04404&did=2021D09701
https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/kamervragen/detail?id=2021Z04390&did=2021D09652

Ook de Nationale ombudsman gaat er bij de staatssecretaris van Financiën op aandringen om het beleid van de Belastingdienst op korte termijn aan te passen. Zie ook de berichtgeving NOS, Telegraaf, Binnenlands Bestuur en Nu.nl 

• U vindt het persbericht en de brief ook als bijlage.