Nooit meer skeer: inzet jongerenwerk bij schulden mbo'ers

Er zijn tal van redenen waardoor jongeren in de schulden kunnen komen. Meer geld uitgeven dan je binnenkrijgt, onverwachte kosten zoals een kapotte scooter of verkeersboete. Er liggen verlokkingen op de loer van online gokken en risicovolle crypto-beleggingen. Vanaf hun achttiende moeten jongeren bovendien veel zaken zelf regelen: studiefinanciering, boeken, laptop, zorgverzekering... en ze moeten een eigen bankrekening hebben, waarmee geld lenen en op afbetaling kopen ineens binnen handbereik komen. Uit onderzoek van het Nibud blijkt dat één op de vijf jongeren van 18 tot 26 jaar te maken heeft met ernstige betalingsproblemen. Volgens het BKR is het aantal jongeren onder de 24 jaar met schulden in de afgelopen vijf jaar met maar liefst 70 procent toegenomen.

Extra urgentie in het mbo
Op mbo-scholen blijkt volgens het Nibud zelfs ruim één op de vier jongeren een betalingsachterstand te hebben; een belangrijke oorzaak voor oplopende schulden. Platform ‘Wijzer in geldzaken’ deed in 2021 onderzoek onder mbo-docenten, die inschatten dat de meeste studenten niet goed in staat zijn om verstandige financiële keuzes te maken. Ruim tachtig procent van de mbo-docenten gaf daarnaast aan niet te weten welke budgetten en mogelijkheden er vanuit de gemeente zijn om jongeren met schulden te ondersteunen. Eenzelfde percentage docenten zou graag gastlessen laten geven over financiële zaken voor de studenten. De scholen zelf hebben maar beperkte mogelijkheden om hier extra aandacht aan te geven gezien het volle lesprogramma.  

Inzet jongerenwerkers: Nooit meer skeer
Deze cijfers zijn de aanleiding geweest voor Sociaal Werk Nederland om in september 2022 het project Nooit meer skeer te starten. 'Skeer' is straattaal, het betekent blut of platzak. Met subsidie van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid gaan wij samen met jongerenwerkers uitproberen hoe zij bij jongeren met (een risico op) betalingsachterstanden of schulden, de drempel kunnen verlagen om hulp te vragen. We gaan met drie lidorganisaties op drie locaties een pilot uitvoeren, gericht op voorlichting en het laagdrempelig bespreekbaar maken van schulden. Financiële educatie en praten over wat je kunt doen bij een schuld, gaan hand in hand. Belangrijk hierbij is dat de jongeren zien dat zij niet de enigen zijn en dat dit iedereen kan overkomen. En dat zij in de jongerenwerker iemand herkennen die zij hierover in vertrouwen kunnen nemen. De jongerenwerkers geven voorlichting in de klas en jongeren kunnen op school en ook anoniem bij de jongerenwerkers terecht om hierover in gesprek te gaan. De jongerenwerkers moeten ook een brugfunctie vervullen tussen jongeren en schuldhulpinstanties, in die gevallen waar jongeren ernstige schulden hebben. Samenwerking met de gemeenten en de ROC’s is in de pilots essentieel.

“Als je achttien bent, heb je opeens heel veel mogelijkheden en word je geacht alles maar te kunnen overzien. Dat kan soms een wereld openen, maar soms ook een hele nare situatie opleveren als je je daar niet van bewust bent of opeens denkt: ik zit hier met enorme verantwoordelijkheden, maar zonder geld. We zijn dus heel specifiek op het mbo voorlichting aan het geven.”
Minister Carola Schouten (Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen) over de financiële educatie van jongeren

Pilots op drie locaties
We bereiden momenteel in Hoorn, Den Bosch en Katwijk/regio Duin- en Bollenstreek de pilots voor in samenwerking met de jongerenwerkorganisaties en de gemeenten. Ook met de ROC’s zijn contacten, zoals met het Horizon College in Hoorn en MBO Rijnland in Leiden. Jongerenwerkers en enkele ‘peers’ zullen voorlichting geven in de klas en zijn daarna op school en ook anoniem beschikbaar voor de jongeren om verder te praten of een afspraak te maken.

Tussentijdse evaluaties
De pilots worden tussentijds twee keer geëvalueerd door een extern bureau, zodat we de aanpak op basis van de opgedane ervaringen waar nodig kunnen bijstellen. In het najaar van 2024 willen we voldoende inzicht hebben in de mate waarin de inzet van jongerenwerkers tot resultaten leidt: of schulden bijvoorbeeld gemakkelijker bespreekbaar zijn, of hulp zoeken samen met jongerenwerkers leidt tot verbetering, en of problematische schulden zijn verminderd met deze aanpak. We onderzoeken ook of de aanpak daadwerkelijk effectief is, zowel de groepsvoorlichting als de individuele hulp aan jongeren.

Handreiking met resultaten
Na afronding van het project Nooit meer skeer wordt de aanpak uitgewerkt in een handreiking met de werkwijze en instrumenten en de belangrijkste resultaten, conclusies en tips. Die stellen we beschikbaar aan alle jongerenwerkorganisaties, gemeenten en andere geïnteresseerden die hiermee aan de slag willen.

Neem voor meer informatie contact op met projectleider Marieke Trentelman.

Lees ook het nieuwsbericht Begrotingsdebat SZW: regels bijstand versoepeld (december 2022), met daarin ook aandacht voor het voorkomen van schulden bij jongeren.