Ombudsman Reinier van Zutphen: ‘Uitstel schuldenwet onverteerbaar’.

‘Ik wind me mateloos op over het wéér uitstellen van maatregelen rond de beslagvrije voet,’ aldus Reinier van Zutphen, de Nationale Ombudsman. ‘Dat uitstel druist zo tegen eerdere beloften in. Het vertrouwen in de overheid heeft bij mij wel een knauw gekregen.’
Dat uitstel is dan ook een van de kwesties die zeker aan bod zullen komen in zijn optreden op het naderende congres van de sociaal raadslieden (30 januari). ‘Ik moet de overheid achter de vodden zitten om ervoor te zorgen dat rond bijvoorbeeld die beslagvrije voet ingewikkelde, tijdrovende bezwaarprocedures en hoge advocaatkosten voor burgers worden voorkomen. Het kan niet zo zijn dat juist de overheid veroorzaker is van heel veel bestuursrechtelijke procedures en voor veel burgers de veroorzaker is van problematische schulden.’
Zijn oproep aan de sociaal raadslieden zal dan ook zijn: ‘Kom met verhalen. Laat me weten welke problemen er in jouw gemeente spelen rond die beslagvrije voet. Ik ben immers ook ombudsman van pakweg driekwart van de Nederlandse gemeenten. Daarin kunnen we echt samen optrekken.’

Burgers moeten zich kunnen verweren
Sowieso zijn het drukke tijden voor de Nationale ombudsman, nu ook de toegang tot de rechtsbijstand onder druk staat. ‘In het recente verleden heb ik als voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak ernstig geprotesteerd tegen de verhoging van de griffierechten. Toegang tot de rechtspraak is immers enorm belangrijk, dat is het wezen van de rechtsstaat. En vanuit mijn huidige rol als ombudsman zeg ik dat opnieuw. Als je met de overheid te maken krijgt, moeten er voor burgers geen hoge drempels zijn om zich te verweren tegen zaken die volgens hen niet kloppen. De overheid moet openstaan voor kritiek, bezwaren en klachten. Weet je wat het is? Als een bank of een zorgverzekeraar je niet bevalt kun je overstappen naar een andere. Maar je kunt niet veranderen van overheid.’

Beschut werken
Iets vergelijkbaars speelt rond “beschut werken”, mensen die niet direct in aanmerking komen voor een reguliere baan, maar wel degelijk kunnen werken in een ‘beschutte’ omgeving, onder aangepaste omstandigheden. Reinier van Zutphen: ‘We hebben onlangs rapporten uitgebracht over de gemeenten Leeuwarden en Heerlen. Want wat is het geval? Er zitten best goede ideeën achter de nieuwe Participatiewet, maar theorie en praktijk liggen wel heel ver uit elkaar. Ik constateer dat mensen het beschut werk echt nodig hebben om mee te kunnen doen, maar om dat gladjes te laten verlopen zijn nog wel wat hobbels weg te halen. Daarom zijn we nu bezig met een breder onderzoek naar beschut werken. We hebben in dat kader net een meldpunt geopend voor mensen die op dat punt in de knel raken. Ook daarover zullen sociaal raadslieden signalen opvangen en ook die hoor ik graag.’

We hebben sociaal raadslieden keihard nodig
Sociaal raadslieden zijn een cruciale, gratis schakel in de keten van rechtshulp, is de ervaring van de ombudsman. ‘Ze moeten er zijn en ze moeten er blijven. In gemeenten zonder sociaal raadslieden zie je ook onmiddellijk de gevolgen van dat gemis. Dan profiteren mensen in mindere mate van de voorzieningen waarvoor ze wel degelijk in aanmerking komen.’
Op dat punt heeft hij dan ook een boodschap aan minister Dekker die het stelsel van rechtsbijstand wil hervormen. ‘Ik hoop dat hij gaat inzien dat voor het uitvoeren van al zijn plannen de sociaal raadslieden heel hard nodig heeft. Dat hij hen niet alleen steunt met mooie woorden, maar ook met daden. Dat hij tegenover gemeenten onderstreept hoe belangrijk hun werk is, zeker voor de minder redzame burgers. Uit onderzoeken blijkt trouwens steeds weer dat iederéén door bepaalde omstandigheden onverhoopt terecht kan komen in een situatie die vraagt om laagdrempelige rechtsbijstand. Daar hoef je niet per se “kansarm” voor te zijn.’

• Andere sprekers op het raadsliedencongres zijn prof. dr.J.C. Vrooman, hoogleraar Sociale Zekerheid en Participatie (Universiteit Utrecht) over de ‘werkende armen’, en Michiel Scheltema over de responsieve overheid; bovendien zijn er elf workshops rond actuele zaken uit het sociaal raadsliedenwerk.
• De foto bij het artikel is van Arenda Oomen