Wijkteams bréder bekeken

“Wijkteams laten de zorgkosten alleen maar verder stijgen”. Dat is de conclusie die je zou kunnen trekken uit het recente onderzoek van het CPB.
Het onderzoeksrapport heeft de titel De wijkteambenadering nader bekeken. Het was handig geweest als ze ook wat bréder hadden gekeken. Want de werkelijkheid is zoals zo vaak genuanceerder, al was het maar omdat het CPB alleen keek naar dagbesteding en individuele begeleiding. En bovendien uitsluitend naar de financiële korte-termijn-aspecten van de zaak, en niet naar bijvoorbeeld de jeugdhulp en de grotere beweging waarvan de wijkteams deel uitmaken: de transformatie in het sociale domein.
Die mega-operatie verloopt met horten en stoten, dat zal niemand zijn ontgaan. En ja: de werkdruk op wijkteams is hoog, dat wist Sociaal Werk Nederland al uit eigen onderzoek. Bovendien kampen veel gemeenten momenteel met tekorten voor de Wmo en de Jeugdzorg. Hun reflex is dan helaas nog vaak: meer controle. Bijvoorbeeld door zelf de wijkteams te organiseren, plafonds op de zorg te zetten of te bezuinigen op eerstelijnsdienstverlening
Maar verlaagde plafonds zijn echt iets uit de jaren zeventig. We moeten goed voor ogen houden wat de bedoeling is van wijkteams: vroegsignaleren en snel laagdrempelig hulp bieden. Daarom moeten gemeenten wat mij betreft juist nog meer investeren in de wijken, met name in laagdrempelige dienstverlening en preventieve voorzieningen. Investeer in ouderenconsulenten, cliëntondersteuners en opbouwwerkers die samen met bewoners in staat zijn om voor andere en vaak collectieve oplossingen te kunnen zorgen. Investeer in jeugdwerkers die vaak veel sneller in staat zijn om problemen bij kinderen en jeugdigen vroegtijdig te signaleren. En maak gebruik van ervaringsdeskundigen en informele zorg. Zo kun je de toeloop náár en de werkdruk bínnen de wijkteams verkleinen.
Dat geldt zeker voor gemeenschappen waar mensen soms al generaties lang kampen met een veel lagere levensverwachting dan de gemiddelde Nederlander. Daar zie je dat de zorgvragen zich ophopen. En dat is niet alleen een kwestie van een slechtere gezondheid, maar ook van de problemen op allerlei andere gebieden die daar vaak mee gepaard gaan. Denk aan geldzorgen, depressieve klachten, werkloosheid, sociale en taalachterstanden en eenzaamheid door onder meer gebrek aan mobiliteit.
Wat dat laatste betreft een praktisch voorbeeld van hoe het anders kan. Hier in Den Haag hebben we een succesvolle “scootmobielpool”. Mensen die hun scootmobiel niet dagelijks nodig hebben kunnen er eentje gebruiken van de scootmobielpool. Ze kunnen hem ophalen bij een Servicepunt, of vragen of een vrijwilliger hem komt brengen.
Dat is niet alleen goedkoper voor de samenleving, maar heeft ook positieve sociale effecten.
Om het effect van die pool preciezer vast te stellen hebben we een bureau gevraagd om er een businesscase van te maken. Dat doen we trouwens ook voor Welzijn op Recept. Die formule werkt, maar te veel huisartsen weten dat nog niet. Het kan dus geen kwaad om de opbrengst ook in cijfers en geld uit te drukken. Wat levert het investeren daarin de samenleving uiteindelijk op?
Dit soort oplossingen, en die variëren lokaal, zouden ook bij de wijkteams bekend moeten zijn. Want het kan zijn dat sommige wijkteamleden nog te veel met een zorgbril op naar hun casussen kijken. Het zou mooi zijn als ze dankzij de uitkomsten van dergelijke businesscases ook oog krijgen voor de oplossingen die met laagdrempelige professionele ondersteuning vaak in de eigen gemeenschap te vinden is en niet alleen oog hebben voor individuele indicaties.
Dús gemeenten: investeer in dergelijke oplossingen. Alleen dan kun je besparen en kun je voorkomen dat de kosten voor de zorg en de Wmo nog verder stijgen.
En dús sociaalwerkorganisaties: laat zien dat die oplossingen werken.