Aanscherping identiteit en meerwaarde sociaal werkers

In september 2022 zijn twee lezenswaardige publicaties verschenen die bijdragen aan de identiteit en meerwaarde van het sociaal werk: een sectorale verkenning voor de hbo-sector Hogere Sociale Studies en het beroepsprofiel voor sociaal werkers van de Beroepsvereniging van Professionals in Sociaal Werk (BPSW).

Advies verkenningscommissie
Begin 2021 startte een commissie onder leiding van prof. dr. Tine van Regenmortel in opdracht van de Vereniging Hogescholen een sectorale verkenning voor de hbo-sector Hogere Sociale Studies. Doel was te komen tot een aanscherping van de opleiding zodat aankomende sociaal professionals nog beter zijn voorbereid op het werkveld en op het werken met mensen in kwetsbare situaties. Op 9 september jl. deelde de commissie haar bevindingen in het rapport Sociaal in beweging - Empowerment van de sociaal professional als fundament. Ook Sociaal Werk Nederland leverde hieraan een bijdrage.

De auteurs concluderen dat sociaal professionals echt van betekenis zijn, zowel in samenwerkingen als in crisissituaties en bij (sociale) innovaties. Wel is een verdere explicitering nodig van hun unieke waarde: dit omvat het bevorderen van empowerment van de sociaal professional zelf, met aandacht voor beroepseer, beroepstrots en vakinhoud. Het rapport sluit af met negen adviezen, onder meer over de versterking van de professionele identiteit van sociaal werkers, het weer centraal stellen van (kwetsbare) mensen, groepen en gemeenschappen, meer aandacht voor interprofessionele samenwerking en een betere verbinding tussen werken en leren in de praktijk.

Profiel van de sociaal werker
Op 8 september jl. presenteerde de BPSW een eigen beroepsprofiel voor sociaal werkers werkzaam in het brede domein van zorg en welzijn. Het profiel is bedoeld voor alle sociaal werkers: niet alleen in onze branche maar ook in de jeugdzorg, de wijkteams, de ggz, het bedrijfsmaatschappelijk werk, de ziekenhuizen en verpleeghuizen, de gehandicaptenzorg en de reclassering. In dit profiel is veel aandacht besteed aan het nauwkeurig en zorgvuldig uitwerken van de kerntaak van sociaal werkers - het bevorderen van sociaal functioneren.

Het profiel beschrijft de gemeenschappelijke kern van de professie sociaal werk en eindigt met vijftien bekwaamheden waarover alle sociaal werkers zouden moeten beschikken om hun beroep uit te oefenen. Het nieuwe beroepsprofiel is een waardevolle aanvulling op het beroepscompetentieprofiel voor sociaal werkers in welzijn & maatschappelijke dienstverlening, dat we in 2019 ontwikkelden samen met de BPSW, de vakbonden en BVjong binnen het programma Sociaal Werk Versterkt. Dit programma biedt sociaal werkers diverse hulpmiddelen om hun competenties te versterken, met hun vakmanschap aan de slag te gaan en te leren vanuit praktijksituaties.

Urgentie
In de huidige tijden van toenemende armoede en ongelijkheid groeit het belang van sociaal werk, “want de sociaal werker ziet van heel dichtbij wat er gebeurt en wat dit doet met mensen,” aldus Jacqueline Vonk, bestuurder van Lumens in haar recente artikel De kracht van sociaal werk… in tijden van bestaansonzekerheid. Zij constateert dat de huidige economische druk de afstand tussen groepen mensen verder vergroot. Het sociaal werk kan hierin een brugfunctie vervullen door “lokaal, dichtbij inwoners, te bouwen aan communities. En samen met lokale overheden, samenwerkingspartners, inwoners én het bedrijfsleven de handen ineen te slaan, en perspectief en passende handreikingen te bieden aan mensen die dit nu zo hard nodig hebben.” De kern en het belang van sociaal werk in een notendop, die je in andere bewoordingen ook terugvindt in het advies van de verkenningscommissie en het profiel van de sociaal werker.

Tekort aan sociaal werkers
We hebben die goede sociaal werkers die dichtbij, samen met bewoners kunnen bouwen aan sterke gemeenschappen de komende jaren heel hard nodig. Tegelijkertijd is er nu al een tekort op de arbeidsmarkt, het aantal openstaande vacatures is in het afgelopen jaar verdubbeld en bijvoorbeeld jongeren- en kinderwerkers en opbouwwerkers zijn lastig te werven. Verwacht wordt dat het tekort aan sociaal werkers de komende jaren verder zal oplopen; dat is een risico voor onze branche maar zeker ook voor de samenleving als geheel. Actie is dus geboden om in zorg en welzijn op de korte en lange termijn voldoende goed personeel aan te trekken en te behouden. Hiervoor is samenwerking, een brede blik en creativiteit nodig.