Directeur-bestuurder Meerwaarde Renata Fideli: Problemen jeugdzorg oplossen met miljoenen? Nou nee!

“Voorkom Jeugdzorg bij jongeren: investeer in sociaal werk jeugd!” Dat was de kop boven een uitdagende blog van Renata Fideli, directeur-bestuurder van MeerWaarde, de sociaalwerkorganisatie in Haarlemmermeer. En ze vervolgde: “Honderden miljoenen extra voor de jeugdzorg. Klinkt goed, maar worden hiermee de problemen in de jeugdzorg opgelost? Wij denken van niet.”
Haar credo: meer preventie. “Door met jongeren in gesprek te gaan en hen handvatten te bieden om standvastig in het leven te kunnen staan. Onze sociaal werkers jeugd doen dit al jaren en met succes. Dat verkleint het gevaar dat jongeren afhaken, uitvallen en in de kostbare jeugdzorg terecht komen.”
Genoeg reden dus voor een nader gesprek.

Pluspunten
Zoals zo veel gemeenten werkt Haarlemmermeer met wijkteams. Maar dat doen ze wel anders dan elders, aldus Renata Fideli. ‘Er is hier een sociaal team voor mensen met meervoudige problemen. Dat is een multidisciplinair team waar wij vroeger ook bij betrokken waren. Maar onze medewerkers op dat gebied zijn overgegaan naar de gemeente.’
Momenteel runt Meerwaarde wél de vijf laagdrempelige “Pluspunten” die samen de kernen van Haarlemmermeer bedienen. ‘Met een integrale aanpak voor jong en oud. Dat kan dankzij een team van sociaal werkers waarin alle deskundigheden zijn vertegenwoordigd; met dus naast jongerenwerkers ook onder meer ouderenwerkers, maatschappelijk werkers en sociaal raadslieden. Die andere disciplines heb je echt nodig voor een brede blik op een jongere, zijn ouders en zijn omgeving.’

Eropaf
Meerwaarde heeft de laatste jaren flink geïnvesteerd om overlastgevende jongeren vroegtijdig aan te pakken. Renata Fideli: ‘Mede naar aanleiding van enkele geruchtmakende (steek)incidenten. Onze jongerenwerkers zijn nu nog vaker op straat; ze kennen de dynamiek daar en samen met de buurt en partners als de politie slagen we erin steeds meer jongeren te bereiken.’
Minstens zo lastig is het trouwens om de thuisblijvers te bereiken. ‘Die zitten ergens op een zolderkamertje in hun eentje achter de computer. Dag en nacht. Hun ontwikkeling stagneert, ze raken bij iedereen buiten beeld. Maar ook hen halen we erbij; we gaan eropaf, bijvoorbeeld na signalen van school of ouders. Sommigen proberen we te motiveren om naar het jongerencentrum te gaan, maar dat is niet het ultieme doel. Eerlijk gezegd vormen de jongeren die daar komen vaak niet de kwetsbaarste groep.’

Hoe Tamara haar leven  weer oppakte
Zeker voor de geïsoleerd geraakte jongeren zoekt Meerwaarde graag contact met het bedrijfsleven. Renata Fideli: ‘We hebben het geluk dat er in deze regio veel bedrijven zitten. We zoeken hen op en zeker als het om jongeren gaat raak je negen van de tien keer een gevoelige snaar. Dan willen ze graag bijdragen. Sponsoren, menskracht leveren, jongeren rondleiden of een dagje mee laten lopen en vaardigheden aanleren.’
Daarbij maakt Meerwaarde gebruik van Maatjesprojecten en programma’s als Track the Talent. ‘En wat ook werkt is om een Beursvloer te koppelen aan maatschappelijk ondernemen. Een van “onze” jongeren vertelde daar haar verhaal. Tamara was namelijk zo’n jongere wier dag-en-nacht-ritme verstoord was door haar computergebruik. Ze vertelde dat ze zich afzonderde van de boze buitenwereld. Toch werd ze een van de eerste jongeren in Haarlemmermeer die meedeed aan Track the Talent. Een van onze jongerenwerkers heeft haar weer in beweging gekregen. Met vallen en opstaan heeft Tamara de draad weer weten op te pakken. Ze werkt nu bij de brandweer. “Ik heb echt iets geleerd,” zei ze, “ik heb een soort waardigheid gevonden die ik nooit eerder heb gevoeld.”’

Zet nou toch in op preventie
De wederopstanding van Tamara is het soort verhaal dat jongerenwerkers veel vaker en op veel meer podia moeten vertellen, vindt Renata Fideli. ‘Daar moet je ze toe uitdagen, want die praktijkervaringen hebben zo’n enorme zeggingskracht. Een wethouder is daar veel gevoeliger voor dan voor een beleidsverhaal. Daarom nodigen we ook regelmatig raadsleden uit om eens te komen kijken. Zo’n bezoek is vaak een eyeopener voor ze. Wat een mooi vak en wat een impact, hoor je dan.’
De noodzaak van storytelling was al hoog, maar heeft nog meer urgentie wegens de bezuinigen die veel gemeenten hebben aangekondigd. Renata Fideli: ‘De reflex van gemeenten is dan te vaak meer inzetten op zorg. Maar dat is zo’n valkuil! Neem het schoolmaatschappelijk werk, dat wordt hier gedaan door schoolcoaches vanuit een zorginstelling. Ik heb er hard voor gepleit om dat niet te doen. Ik heb zelf in de zorg gewerkt, en echt: op het moment dat je ergens zorgprofessionals inzet leidt het altijd tot zwaardere zorg. Soms is terecht, maar vaak ook niet. Niet iedere jongere hoeft naar de ggz of de jeugdzorg. Je kunt ook heel veel bereiken in het leefmilieu van de jongere zélf. Dat is mijn pleidooi. Dus gemeenten: zet nou toch in op preventie! Onze belangrijkste expertise is juist om kleine vragen klein te houden. Ga met die jongeren in gesprek. Het zijn mensen in ontwikkeling, daar kun je nog zo veel kanten mee op.’

• Kijk ook: Een dag uit het leven van een sociaal werker jeugd
• Lees ook: Waarom het zo ongelooflijk belangrijk is om gemeenten te laten zien wat de waarde van jongerenwerk is
• Dat jongerenwerkers verschillende aanpakken moeten kunnen inzetten en samenwerken met politie, onderwijs en wijkteams blijkt ook uit het recente onderzoek ‘Jongerenwerk stáát!’ van het Verwey-Jonker Instituut.
• Het onderzoek van lectoraat Youth Spot en sociaalwerkorganisaties toont aan dat methodisch jongerenwerk jongeren echt helpt.