Versnellen op innovatiethema’s Langer thuis in de inclusieve wijk

‘De kracht van bewoners van wijken en buurten’, ‘Een frisse wind in de samenwerking’ en ‘Van praten naar doen’. Deze thema’s raken de kern van de workshopdag van het innovatieprogramma Langer thuis – Inclusieve wijk.

Op 21 januari 2020 kwamen de 24 gebiedscoalities bijeen om te reflecteren en nieuwe ideeën op te doen voor hun innovatiethema om langer thuis wonen in de wijken beter mogelijk te maken.

Ruim 80 deelnemers – bewoners, gemeenten, corporaties, zorg en welzijnspartijen – volgden het interactieve programma dat afgestemd was op hun vraagstukken. Hoe kunnen professionele partijen de vraag van de oudere bewoners in hun buurt het beste ondersteunen? Geef hen een rol in het opdrachtgeverschap, kijk naar hun leefwereld en zoek waar zij tegenaan lopen. Het betekent ook weten wat er toe doet en nodig is. De coalities kregen de opdracht om de stappen van hun plan van aanpak op te tekenen en uit te werken in een strategie. Het (video)verslag over dit innovatieprogramma geeft een impressie van de dag.

De kunst van het samenwerken
‘Gewoon gaan doen’. Als metafoor van het samenwerken stonden tien met hangslot verzegelden kistjes klaar. Het gezelschap van 80 mensen moest ze in korte tijd zien te openen. ‘Nieuwsgierig zijn en kijken of je met het puzzelantwoord van de ander tot de oplossing kan komen. Het is eigenlijk best eenvoudig nietwaar’, reflecteerde Karlijn Liebregts, facilitator van het Blomberg Instituut op deze opdracht. De kunst van samenwerken zit in het proberen. Soms doe je dit met frisse werkvormen die je groter laten kijken dan je eigen kader. Belangrijk is om ook bewoners in het speelveld positie te geven.

De buitenwereld naar binnen halen
Om goede oplossingen voor het langer thuis wonen te ontwerpen moet je weten hoe je doelgroep leeft en wat ze bezig houdt. En dus moet je de buitenwereld in je eigen samenwerking naar binnen halen. Hoe je dit handen en voeten geeft kwam aan de orde bij het onderdeel innovatief organiseren. De leefwereld van inwoners concreet krijgen was de vraag. Als coalitie heb je in feite hiervoor de opdracht, en niet eenmalig, maar continue. Het is belangrijk om dit op lokaal niveau te organiseren, en al de verschillende perspectieven af te pellen, gaven de coalities terug. Deze buitenwereld naar binnenhalen zien we al op meerdere plekken en in verschillende vormen. Zoals het beleefhuis in Noorderpark Assen, de methode van de droomwijk De Posten, of de dromen voor Selwerd.

Kracht van de wijk
De twee praktijkvoorbeelden Krachtstation Kanaleneiland en Wijkbedrijf Groningen spraken over het belang van de sociale basisinfrastructuur. Voor beide gebiedsaanpakken was de recente crisis in 2013 het geluk. In plaats van een keuze voor fysieke investeringen, leidt gebrek aan kapitaal tot creatieve aanpakken met de wijkbewoners als spil. Nathan Rozema, sociaal ondernemer en oprichter Krachtstation Kanaleneiland vertelt over de kracht van de wijk en de wens van bewoners om te kunnen ondernemen in de buurt. ‘We richten ons bijvoorbeeld niet op start-ups van buiten, maar op de ondernemers in de buurt en hoe zij bijdragen aan het krachtstation. Een van hen, Amina Abakhou, onderneemster in het gebouw, is medetrekker van het initiatief geworden’. Het Krachtstation heeft als coöperatie het gebouw van de voormalige ROC in eigendom. De bovenliggende woonunits verhuren ze. Dit zorgt voor een vaste inkomstenbron en dat leidt tot geldstromen naar de wijk.

Vanuit de gebiedscoalitie Selwerd spraken Daan Kingma en Haaje Koenders vol trots over de wijkaanpak van Sunny Selwerd en de rol van het wijkbedrijf. Daan Kingma vertelt aan het gezelschap over zijn rol als buurtregisseur en het werken vanuit de buurtagenda. Ik ben degene die telkens de vraag stelt: is wat we doen, wat er toe doet? Wie van dit gezelschap van vandaag doet dit nog meer? De bewoners van Selwerd en het sociaal programma zijn het fundament van de aanpak. Ook in Selwerd is het nog geen gelopen race ziet de bedrijfsleider van het wijkbedrijf; ‘Het organisch werken van de afgelopen vijf jaar moet zich toch gaan verhouden tot de systemen. Hoe doet u dit?‘

Een buurt voor iedereen
‘Hoe maak je een buurt voor iedereen?’ en ‘Hoe makel en schakel je tussen bewoners en organisaties?’ Dit zijn de twee thema’s waar de gebiedscoalities meters op willen maken. En dat binnen de ingewikkelde transformatieomgeving van het sociaal domein.

Het antwoord op de vraag ‘Wat kenmerkt een buurt voor iedereen en wat is daarvoor nodig’, is: veiligheid, contact met buren, voorzieningen in de buurt, groen en ruimte. Zorg dat je goed in beeld hebt wat er in jouw coalitie nodig is en nodig alle stakeholders uit om hier aan bij te dragen. ‘Bewoners voorop’, stelt een van de betrokken burgerinitiatieven. ‘Opmerkelijk dat toch altijd een hele lijst aan relevante professionele partijen genoemd worden en dat de inwoners vaak als een lastig te bereiken groep wordt gezien’, bespiegelt een van de deelnemers. Voor een buurt voor iedereen moet dit anders. ’Hoe kom je tot een open houding als professional, hoe breng je mensen duurzaam in beeld en wanneer ben je van betekenis’, zoek dit uit. Aandachtspunten zijn korte lijnen, vertrouwen en samenwerking met iedereen in de coalitie en mensen uit de buurt, aldus de coalities.

Voorzieningen
Makelen en schakelen met en tussen organisaties in de wijk, dat moet je doen. Professionele inzet moet ondersteunend zijn aan de vraag van bewoners. Haal deze vraag wel op verschillende manieren op. En vervolgens: Hoe richt je het proces tussen de professionele partijen dan in? Een methodische aanpak is gewenst. Een goed voorbeeld is dan de Rotterdamse coalitie het Prinsenland/Het Lage Land met het concept van de ouderenhub. Zij gingen van start met een 2-daagse kick off waar een agenda met afspraken is opgesteld.

De perfecte woning; innoveren in woonformules
De woningmarkt is wel bepalend als we kijken naar de ideale woning voor senioren en de groei van nieuw woonaanbod. Er valt nog niet veel te kiezen. Hoe creëer je meer variatie aan woonvormen? Willemijn Souren van Woonzorg Nederland stelt dat dé oudere niet bestaat. Als grootste verhuurder aan ouderen wil Woonzorg Nederland innoveren in de seniorenhuisvesting. Ze ontwikkelde vijf woonformules (Pdf), die ze samen samenwerkingspartners invulling geven met namen als stadsveteraan, dorpsveteraan of het blokkerhuis.

Woonprofielen
Springco maakte op basis van de Grote omgevingstest een analyse naar woonprofielen onder senioren. In de workshop werden de concept profielen getest met de gebiedscoalities. Aan de hand van tien dimensies, zoals wonen met zorg – geen zorg, individueel – gemeenschappelijk, binnen de buurt – buiten de buurt zijn tien woonprofielen voor ouderen herleid. Het idee is dat dergelijke profielen nieuwe inbreng geven op woonprogrammering. In de gemeenten Rotterdam en in Naaldwijk worden de profielen naast de huidige programmering geplaatst. Het biedt een nieuwe kijk of het geplande aanbod ook aansluit op de mogelijke vraag.

Levensloopbestendige woonvoorraad
Tot slot hoe staat de woonvoorraad in je gebied ervoor? Het is de startvraag voor het bepalen van de woonzorgopgave. De stappen met de tools Wonen en zorg in Balans, toegepast in Roermond en Kerkrade en de beslisboom woningaanpassingen in Assen-Noorderpark en Koudekerk aan den Rijn werden toegelicht. Het laat zien dat een gedeeld begrippenkader nodig is om de woonopgave voor langer thuis scherp te krijgen en waar de investeringsopgave komt te liggen.

Vervolg in stappen
De dag liet zien dat we aan mooie projecten werken en dat er al veel goede voorbeelden te zien zijn in de praktijk. Ook liet het zien dat ons werk vraagt om continue aandacht en creativiteit. Op 21 april en 22 september 2020 komen de coalities weer bijeen op de twee workshopdagen. In de tussentijd publiceert Platform31 met regelmaat in het dossier over voortgang bij de gebiedscoalities.

Meer informatie
Innovatieprogramma Langer thuis – Inclusieve wijk