Rapport Trimbosinstituut: hogere uitval verwacht door toegenomen druk op onder anderen sociaal werkers

Onder professionals voor psychische hulp groeide tijdens de tweede golf het besef dat Covid-19 geen sprint is, maar een marathon. Er wordt een hogere uitval verwacht door de toegenomen druk op de psychische hulpverleners, onder andere veroorzaakt door een grotere cliëntenstroom, onzekerheid over de duur van de crisis, mentale vermoeidheid, een gemis aan contacten met collega’s en zorgen over naasten. Het is daarom juist nu zaak om te investeren in duurzame inzetbaarheid.

In oktober 2020 zijn er 3 dialoogsessies gehouden met verschillende groepen professionals: sociaal werkenden, GGZ-professionals en verpleegkundigen en verzorgenden. De dialoogsessies waren een vervolg op het grootschalige vragenlijstonderzoek dat het Trimbos-instituut in de periode van 23 juni tot en met 20 juli had uitgevoerd naar de impact van de coronacrisis onder psychische hulpverleners. In november 2020 heeft er daarnaast nog een consultatiesessie plaatsgevonden om tot aanbevelingen te komen voor het bevorderen van het (mentale) welzijn van de professionals. Sociaal Werk Nederland en lidorganisaties heben hieraan meegewerkt. 

Ten tijde van deze dialoogsessies was de tweede golf gestart en drong het besef door bij de professionals dat de pandemie meer het karakter had van een marathon dan een sprint. Uit het vragenlijstonderzoek was onder andere naar voren gekomen dat professionals kampten met een hogere werkdruk en dat ruim de helft niet de zorg kon bieden aan cliënten die zij nodig achtten. Tegelijkertijd waren gezondheid, leefstijl en functioneren van de professionals achteruit gegaan in vergelijking met de situatie vóór de coronacrisis. Daarbij bleken vooral het hebben van (veel) meer slaapproblemen en een verslechterde lichamelijke gezondheid sinds de coronacrisis belangrijke voorspellers te zijn voor een achteruitgang in psychische gezondheid.

Tijdens de kwalitatieve sessies gaven professionals aan zich veel zorgen te maken over de gezondheid en het welzijn van hun collega´s: “de rek is eruit”. Er was vooral veel onzekerheid en zorg over de duur van de crisis, de hoge werkdruk in combinatie met het vinden van een goede balans tussen werk en privé, en het gemis aan contacten met collega’s. De deelnemers verwachtten meer uitval van collega’s de komende tijd.  Er waren tijdens deze sessies bovendien veel zorgen over een stijging van het aantal cliënten: door het ‘post-covid syndroom’ (het behouden van fysieke en psychische klachten na opname op intensive care), het verlies van dierbaren, financiële problemen of onzekerheid, en sociale isolatie. De somatische gevolgen van corona lijken gevolgd te worden door de mentale gevolgen van de pandemie en de maatregelen, zeker als er een economische recessie volgt. Bovendien verwachtten de professionals een extra golf cliënten door uitgestelde psychische hulp.

Er waren ook positieve ervaringen. Zo kreeg gebruik van e-health een boost, werd beeldbellen versneld ingevoerd en werden thuiswerkfaciliteiten geregeld. Vooral de wandelafspraken werden door zowel professionals als cliënten positief ervaren en zullen ook na de coronacrisis worden voortgezet.

De verwachting is dat op lange termijn de werkdruk voor professionals voor het bieden van psychische hulp nog verder toeneemt. Het is daarom extra urgent om te investeren in de duurzame inzetbaarheid van de professionals die hiermee te maken gaan krijgen. Uit de adviesgroep en consultatie kwamen verschillende aanbevelingen aan organisaties om de belastbaarheid van medewerkers te vergroten en de werkdruk te verminderen. Daarbij hebben de professionals meer behoefte aan maatregelen en interventies die gericht zijn op de ondersteuning door de organisatie en door collega’s, dan aan professionele psychologische hulp.

In een aantal dialoogsessies georganiseerd door zorgkoepels, belangenverenigingen en het Trimbos-instituut kwamen zorgprofessionals tot concrete aanbevelingen om de belastbaarheid te vergroten en de werkdruk tijdens deze pandemie zoveel mogelijk te verminderen.

De belangrijkste aanbevelingen waren:

• Verminderen (gevolgen) belasting/werkdruk
  • Duidelijke communicatie en kaders vanuit de organisatie over maatregelen en richtlijnen en handhaving daarvan
    • Goed faciliteren van thuiswerken
    • Faciliteren mogelijkheden om kwaliteit van zorg op peil te houden
  • Tijd en aandacht hebben voor de situatie en de gevolgen daarvan
    • Delen ervaringen en informatie om gevoelens van isolatie te verminderen
    • Signaleer problemen en bied oplossingen

• Vergroten belastbaarheid door stimuleren energiebronnen op het werk en persoonlijke hulpbronnen
  • Intervisie en intercollegiaal overleg
  • Contact leidinggevenden en medewerkers
  • Sociale cohesie tussen collega’s
  • Aandacht voor positieve zaken in het werk en wat er geleerd en bereikt wordt
  • Gezonde leefstijl
  • Laagdrempelige interventies, met name met betrekking tot omgaan hoge werkdruk, stress, gezonde leefstijl

Meer weten over dit onderzoek? Bekijk het rapport hier, op de site van het Trimnbosinstituut. 
Zie ook berichtgeving NOS, hier.