Analyse en aanbevelingen: Voorbij het virus - sociaal werk in tijden van corona.

We hebben in de media gezien waar de coronapandemie allemaal toe heeft geleid: eenzaamheid, zorgen, angst, verlies van werk en inkomen, overbelasting, spanningen etc. Het manifest van vijftien burgemeesters, dat op 16 juni aan het kabinet werd aangeboden, beschrijft een toename van diverse problematieken, vooral in kwetsbare gebieden. Dit manifest is een urgente oproep om middels een sociaal offensief op te komen voor de meest kwetsbare gebieden van Nederland en de groeiende tweedeling en kansenongelijkheid in de maatschappij tegen te gaan.

Gezien al deze problematiek spreken we met recht van een crisis. Tijd om de balans op te maken. Wie zijn bijzonder hard getroffen? Wat is er veranderd? Wat is er in positieve zin gebeurd?

Sociaalwerkorganisaties Sterker Sociaal werk en Wel.kom gaven de opdracht tot dit rapport. Daarbij is gebruik gemaakt van het perspectief van de eigen praktijkorganisaties. Dat neemt niet weg dat de resultaten minstens zo bruikbaar kunnen zijn voor andere sociaalwerkorganisaties in Nederland.

In de eerste plaats omdat in dit onderzoek ook het buitenperspectief (externe experts) aan bod komt, in de tweede plaats omdat de coronapandemie een landelijke impact heeft en andere sociaalwerkorganisaties dus met vergelijkbare situaties zullen kampen, en in de derde plaats – als voornaamste reden – omdat samenwerking tussen professionals en organisaties (binnen en buiten het sociaal werk) een belangrijke vereiste is om de gevolgen van de coronapandemie op te vangen. Hiermee lopen we al vooruit op één van de aanbevelingen verderop in dit rapport. 

Sterker Sociaal Werk en Wel.Kom maken deze balans op door de ogen van het sociaal werk, hét werkveld dat – zo zullen we beschrijven – nu te maken krijgt met de gevolgen van de pandemie voor diverse groepen mensen. Niet voor niets roept het manifest van de burgemeesters op tot een sociaal offensief. Brancheorganisatie Sociaal Werk Nederland pakte dit dan ook onmiddellijk op. Ze liet weten de urgente boodschap van het manifest krachtig te onderschrijven en riep het kabinet op te investeren in een duurzaam veerkrachtige samenleving (16 juni 2020). Extra inzet is nodig van gemeenten en de organisaties in het sociaal domein, zoals jeugdhulp, gezinsondersteuning en jongerenwerk.

Ook in het briefadvies van de planbureaus SCP, CPB, PBL en RIVM (28 mei 2020) komt het belang van het sociaal werk nadrukkelijk naar voren, waarbij zij het kabinet adviseren om juist nu te investeren in het sociaal domein. Het beroep sociaal werker blijkt vitaal te zijn en staat in deze tijd voor een grote opgave. Het sociaal werk is tevens het werkveld van waaruit een uitweg uit de crisis geboden kan worden.

Aanpak
Sterker Sociaal Werk cs. beschrijven in dit rapport de impact van de coronapandemie vanuit het oogpunt van het sociaal werk in Nederland: wat betekent deze pandemie voor Nederland; wat zijn de gevolgen en welke groepen mensen worden hierdoor het meeste geraakt? En wat betekent dat dan weer voor het vak van sociaal werk? Op welke groepen mensen moeten sociaal werk organisaties zich nadrukkelijk meer gaan richten en welke aanpak is dan nodig?

Er is een uitgebreide literatuurstudie verricht naar de impact van de coronapandemie. Daarnaast hebben we met onze professionals en stafmedewerkers binnen de organisaties in zeven focusgroepen gesprekken gevoerd over de impact van corona en hoe wij ons hiertoe moeten verhouden. Ook hebben ze interviews afgenomen met externe experts, met mensen van binnen en buiten het sociaal werk om te bepalen wat een sociaal werk organisatie te doen staat in deze tijd (zie het overzicht met externe respondenten in de bijlage).

U vindt het gehele rapport in de bijlage.