De daad bij het woord: regel sport in de buurt waar nodig!

BRON: MOVISIE

Sport en bewegen draagt bij aan een vitaler leven. Het positieve effect ervan is voor mensen die in een kwetsbare positie verkeren, misschien nog wel meer van belang dan voor anderen. Welk baat hebben zij bij sporten en bewegen in groepsverband? Welke drempels ervaren zij? En hoe kunnen gemeenten inwoners in een kwetsbare positie beter ondersteunen door sport- en beweegactiviteiten in de wijk?

Voor kwetsbare groepen is de buurt vaak de plek waar zij veel van hun tijd doorbrengen. Van gemeenten vraagt dit om aandacht te hebben voor de sport- en beweegactiviteiten die in de buurt worden aangeboden. In de anderhalvemetersamenleving zijn voor volwassenen veel teamsporten op dit moment niet mogelijk. Dat staat bewegen en contact hebben echter niet altijd in de weg. In klein verband op gepaste afstand sporten en bewegen is mogelijk.

Sport en bewegen toegankelijk maken  
Vijf jaar na de decentralisaties hebben gemeenten en sociaal werkers meestal goed zicht op de wijken en buurten waar sprake is van verhoogde kwetsbaarheid. Juist in die wijken kan sport en bewegen veel betekenen Toch worden mensen in een kwetsbare positie niet altijd voldoende bereikt met het sport- en bewegen aanbod.Een wijkanalyse kan helpen om dit beter voor elkaar te krijgen: hoe is een wijk opgebouwd, welke mensen verkeren in een kwetsbare positie? Welke activiteiten en voorzieningen zijn er en is dat een match met de doelgroepen? Komen de mensen voor wie sporten en bewegen de meeste meerwaarde heeft in beeld bij buurtsportcoaches? Lukt het sociaal werkers in de wijk om mensen in een kwetsbare positie te motiveren om te bewegen?

Wat is kwetsbaar?
Kwetsbaarheid kent geen eenduidige definitie. Er zijn verschillende groepen van wie we kunnen zeggen dat ze in een kwetsbare positie verkeren. In dit artikel gaat het om mensen die te maken hebben met chronisch psychische problemen, kwetsbare thuiswonende ouderen en mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB). Die keuze is ingegeven door de opgave waar gemeenten voor staan: de participatie en het welbevinden van deze groepen te helpen bevorderen.

 Bijdragen aan een betere gezondheid
Sporten draagt bij aan algehele fysieke en mentale gezondheid en daarnaast draagt sporten in groepsverband ook bij aan sociaal contact. Hetgeen positief is voor het psychisch welbevinden. Bewegen is van belang voor mensen in een kwetsbare positie. Uit onderzoek blijkt dat voldoende bewegen de enige leefstijlfactor is die samenhang vertoont met fysieke, psychische, cognitieve en sociale kwetsbaarheid. Uit deze onderzoeksresultaten volgde dan ook het advies aan gemeenten om beweeginterventies voor ouderen toe te voegen aan het standaardaanbod van interventies*. Sport en bewegen verlaagt de kans op aandoeningen, sociaal isolement en sociaal-emotionele klachten**.

'De sportbegeleiders spelen ook een rol als sociaal werkers, met een humaan en invoelend vermogen'

Bij sporten in groepsverband ligt de nadruk niet alleen op sport. Het gaat voor een groot deel ook om de onderlinge sociale interactie en het groepsproces. Uit onderzoek naar negentien beweeggroepen in verschillende steden blijkt dat sportbegeleiders ook een soort sociaal werkers zijn. ‘De sportbegeleiders spelen ook een rol als sociaal werkers, met een humaan en invoelend vermogen***. Helaas wordt in beleid nooit naar dat soort kwaliteiten gevraagd, maar die zijn o zo belangrijk voor de doelgroep.’  Zo stelt Remco Boer, voormalig directeur Kenniscentrum Sport, dat sport de potentie heeft om sociaal beleid te realiseren. ‘Sport en bewegen zorgt voor sociale interactie. Het kan een maatschappelijk doel dienen.’****

Sport en bewegen in groepsverband is dus een middel om te werken aan twee doelen: één, gezond zijn én voelen, zowel fysiek als mentaal en twee, interactie en sociaal contact.

Rol gemeenten en sportakkoorden
In het verlengde van het Nationaal Sportakkoord werken bijna alle gemeenten op dit moment aan een lokaal sportakkoord. Een van de ambities daarbij is inclusief sporten en bewegen, opdat ‘meer mensen een leven lang sport- en beweegplezier ervaren in een inclusieve sport- en beweegomgeving’. Ook is het werken aan ‘positieve gezondheid’ in veel gemeenten een beleidsstreven. In het lokale akkoord worden dan ook afspraken gemaakt over het bereiken en activeren van doelgroepen, zoals in dit artikel beschreven. Daarbij spelen een aantal vragen. Op welke specifieke groepen zet je als gemeente in? En wie zijn dan aan zet?

Sport en bewegen: de effecten voor mensen in een kwetsbare positie  
Voor mensen die te maken hebben met ggz-problematiek heeft sporten een positief effect op hun mentale en lichamelijke gezondheid. Zo is uit een onderzoek naar het effect van fitness bij schizofreniepatiënten het volgende gebleken: symptomen van schizofrenie, depressie én zorgbehoefte verminderen door minimaal zes maanden lang, één tot twee uur per week fitnesstherapie te volgen. Uit onderzoek blijkt ook dat sporten in groepsverband ook sociaal isolement en depressies vermindert, en veerkracht bevordert. Ook draagt sport en bewegen bij aan een zinvolle dagbesteding. Zo helpt sport en bewegen bij het weer meedoen in de maatschappij.

Voor mensen met een licht verstandelijke beperking draagt sporten bij aan meer zelfstandigheid, zelfvertrouwen en ontspanning.
Voor mensen met een LVB is het echter niet eenvoudig om deel te nemen aan het reguliere sportaanbod, omdat vaak sprake is van belemmeringen rondom het vervoer van en naar de sportlocatie, een moeizamere communicatie tijdens het sporten en acceptatie binnen de groep.
Voor kwetsbare thuiswonende ouderen is sporten en bewegen erg belangrijk om vitaal te blijven. Daarnaast biedt sport ook verbinding, wat bijdraagt aan het opbouwen en versterken van het eigen netwerk. De inzet van sport- en beweegprogramma’s kan bij ouderen bijdragen aan het veilig en zelfstandig kunnen blijven wonen, waardoor intramurale zorg niet nodig is of uitgesteld wordt.*****

Aanbod in de wijk neemt drempel weg
Mensen in een kwetsbare positie hebben veel baat bij sporten en bewegen. Door te sporten en bewegen verbetert hun mentale en lichamelijke gezondheid. Het sport- en beweegaanbod is echter niet altijd toegankelijk voor deze groepen. Door aanbod in de eigen wijk te realiseren wordt deze drempel weggenomen. De buursportcoaches kunnen – in samenwerking met sportverenigingen en burgerinitiatieven - (aangepaste) activiteiten aanbieden. Sociaal werkers kunnen mensen doorgeleiden naar het sport- of beweegaanbod. De samenwerking komt echter niet altijd goed van de grond. Bijvoorbeeld omdat zowel de voorwaarden (beleid, capaciteit, geld en kennis) alsook de opdracht aan buurtsportcoaches en sociale (wijk)teams/professionals nog niet zijn ingevuld. Goed om hierover in het sportakkoord afspraken te maken.

Wat is nodig om samenwerking en randvoorwaarden te verbeteren zodat meer inwoners die in een kwetsbare positie verkeren, kunnen sporten en bewegen?
En wat kunnen we leren van goede voorbeelden uit de praktijk? Dit onderwerp en deze vragen staan centraal in de online leerbijeenkomst van Movisie op 26 juni van 10.00 tot 11.30 uur. Meedoen
Meer hierover op de website van MOVISIE.