SER: Zekerheid voor mensen, een wendbare economie en herstel van de samenleving

De SER heeft het ontwerp-middellange termijn (mlt) advies voor nieuw kabinet geplubiceerd. De SER adviseert een nieuw kabinet fors te investeren in brede welvaart: in zekerheid van werk en inkomen, in toekomstig verdienvermogen, in sterke publieke dienstverlening en een duurzaam leefklimaat.

Dat schrijft de SER in het vandaag gepubliceerde ontwerpadvies voor de middellange termijn (mlt). Met dit ontwerpadvies beantwoordt de raad ook de vraag van het huidige kabinet om een visie te geven op de toekomstige arbeidsmarkt. De raad constateert dat Nederland gemiddeld genomen weliswaar een welvarend en gelukkig land is, maar dat er tegelijkertijd sprake is van toenemende ongelijkheid en maatschappelijk ongenoegen. Bovendien staat Nederland voor een aantal zeer grote opgaven. 

De Ser constateert dat er spanningen zijn in de samenleving doordat veel mensen minder grip ervaren op hun toekomst en leefomgeving. De kansenongelijkheid neemt al langer toe. Onzeker werk en flexibele arbeidscontracten spelen een belangrijke rol; flexibiliteit wordt te vaak als ‘beschikbaar voor alles, recht op niets’ vormgegeven. De risico’s daarvan zijn eenzijdig bij werkenden terecht gekomen, die daardoor verlies van zekerheid en van perspectief ervaren.

Groepen buitenspel
Vrouwen, arbeidsgehandicapten en mensen met een migratieachtergrond zijn oververtegenwoordigd in het werk dat hiervoor extra kwetsbaar is gebleken. Jongeren leven hierdoor in zekere zin steeds vaker een uitgesteld leven: later een eigen woning, later een vaste baan en later het eerste kind. Dit is het gevolg van een stapeling van ontwikkelingen op diverse beleidsterreinen: de woningmarkt; de arbeidsmarkt; het leenstelsel, etc. De coronacrisis heeft hun positie extra verslechterd. De coronacrisis heeft het belang van bepaalde (cruciale) beroepen en vitale sectoren onderstreept.

Sectoren met te weinig buffer en veerkracht
De crisis heeft ook blootgelegd dat sommige van deze sectoren over geringe buffers en veerkracht beschikken. Bovendien werd extra voelbaar dat maatschappelijke sectoren als de zorg (NB. SWN: waaronder sociaal werk), het onderwijs en de veiligheid kampen met (structurele) tekorten aan financiering en personeel. Door de grote transities – energietransitie, de overgang naar een circulaire economie, de digitale transitie – zal nog meer worden gevraagd van ons aanpassingsvermogen. Zulke grote transities, zoals ook globalisering, vergrijzing en verstedelijking, brengen grote verschuivingen in werkgelegenheid tussen sectoren en veranderingen in de aard en inhoud van het werk met zich mee. Met name de digitale transitie leidt tot vragen en afhankelijkheden die tot nu toe weinig aandacht krijgen.

Ambitieus programma nodig
Om deze transities als samenleving goed te begeleiden is een ambitieus programma nodig om de wendbaarheid en veerkracht van onze economie te versterken en mensen meer zekerheid te bieden. De kansenongelijkheid in het onderwijs en op de arbeidsmarkt moet krachtig worden bestreden. Nieuwe kansen die de transities bieden, voor bedrijven, banen en brede welvaart, moeten worden benut. Ons land en onze ondernemingen moeten concurrerend zijn, maar concurrentie op arbeidsvoorwaarden is schadelijk voor mens en samenleving en dit moet worden tegengegaan.
U vindt het complete ontwerpadvies hier en als bijlage.