Kabinet op Prinsjesdag 2020: versterken van de publieke voorzieningen. Voor een beter sociaal klimaat?

“Bij de start van deze periode koos de regering voor versterking van publieke voorzieningen. Het belang hiervan is door corona eerder toe- dan afgenomen. Investeren in veiligheid, bestaanszekerheid en een aantrekkelijke leefomgeving draagt bij aan bestrijding van de crisis, aan de veerkracht van de economie en aan vertrouwen in de toekomst. In de plannen van de regering is dat op verschillende plaatsen zichtbaar.”
Uit de troonrede van 15 september 2020.

Longread Miljoenennota
Zoals elk jaar selecteerde Sociaal Werk Nederland uit de miljoenennota 2021 de relevante passages voor het sociaal werk. De meeste mutaties zijn coronagerelateerd. Veel programma's lopen door, of af. Dat is kenmerkend voor de laatste maanden van een zittend kabinet.

Interessante passages voor het sociaal domein zijn te vinden in de begroting van SZW waarin het kabinet ruimte maakt voor de aanpak Kinderarmoede, de positie van werkende armen en een impuls aanpak analfabetisering. Bij Justitie en Veiligheid ligt het accent nu op investeren in 'hard': de politie in de wijk krijgt er middelen bij. Voor preventie is nog te weinig concreets meegenomen. In de begroting van OCW is ruimte voor kwetsbare werknemers waaronder jongeren; aandacht voor leven lang leren en het mbo.

Kortom: voor het sociaal domein en het sociaal werk wordt met name de verkiezingstijd belangrijk: hoe pakken de coronakosten uit op het voornemen van het kabinet om juist nu te investeren in veerkracht, aandacht voor elkaar, solidariteit en het sociaal domein? U vindt deze longread hieronder, in de bijlage.

Prinsjesdag: aftrap voor de verkiezingen
Op Prinsjesdag 2020 start ook de verkiezingsperiode. Sociaal Werk Nederland neemt de lidorganisaties voorafgaand aan de landelijke en de gemeenteraadsverkiezingen de komende maanden mee met handige teksten en tips.

Brief met input naar de politieke partijen
Dit voorjaar stuurde Sociaal Werk Nederland een brief met ‘Tien urgente maatschappelijke uitdagingen voor het nieuwe kabinet’ naar alle politiek partijen. Dat deden we onder de titel: ‘Voor een beter sociaal klimaat.’

Een korte samenvatting van de Tien urgente maatschappelijke uitdagingen
Het volgende kabinet staat voor een aantal maatschappelijke vraagstukken die steeds dringender om een oplossing vragen. De nieuwe coalitie zal deze tien dossiers straks hoog op de agenda moeten zetten: de vergrijzing; de stijgende zorgkosten en de 100.000 vacatures in de zorg; de groeiende kansenongelijkheid, hardnekkige armoede en het ondoorzichtige toeslagensysteem; de woningnood en de verloedering van zwakke buurten; steeds meer zwerfjongeren  en de ondermijning van de rechtsstaat door (jonge) criminelen; de haperende integratie van vluchtelingen en de groeiende clientèle van de voedselbanken. Daar komt bij de beroerde financiële situatie van gemeenten bij: de verwachte werkloosheid door de coronacrisis zal de druk op de bijstand vergroten.

Werk maken van preventie is wat Sociaal Werk Nederland betreft des te urgenter. Buig een gedeelte van de miljardenstroom die jaarlijks naar de zorg gaat af naar van welzijn. Versterk de sociale basis, met name in de achterstandswijken.

1. Bestaanszekerheid  - versterk de bestaansbasis: woning, werk, inkomen…
Aan de onderkant van de samenleving zijn de inkomens structureel te laag; de woningnood en de armoede zijn er het hardst voelbaar en de woonomgeving is het onveiligst. Dat levert bestaansstress op en gaat ten koste van de gezondheid van gezinnen, en de ontwikkeling en kansen van kinderen. Het zorg- en voorzieningengebruik is hier het grootst.

2. Begin bij het begin: het kind. Preventie, preventie, preventie…
Vrijwel iedereen is voor gelijke kansen, maar dat ideaal is nog ver weg. ‘Je afkomst mag niet je toekomst bepalen.’ ‘Want alle kinderen verdienen een even goede start.’ Deze zinnen stonden bij de vorige Tweede Kamerverkiezingen in de partijprogramma’s van respectievelijk SP en VVD. Doe als Deventer.

3. Start een Deltaplan Sterke Sociale Wijken
En dat is ook precies wat Sociaal Werk Nederland wil: een Deltaplan Sterke Sociale Wijken. Dat is de beste manier om te investeren in de bewoners en de wijken met de grootste achterstanden. Dat  brengt uiteindelijk de hele samenleving een grote welzijnswinst. Sociaal Werk Nederland trekt hierin op met Aedes, en bepleit de terugkeer van de waakvlamfunctie.

4. Verschuif zorggeld naar preventie
Immers: in Nederland gaat jaarlijks 100 miljard naar zorg en welzijn. Of liever gezegd: 96 miljard gaat naar zorg en slechts 4 miljard naar welzijn. Terwijl iedereen al jaren weet dat voorkomen goedkoper én duurzamer is dan genezen.

5. Stop bezuinigen op preventie! En investeer in voorkómen van problemen. Financier preventie! Doorbreek schotten, leg nieuwe beddingen aan en verleg de geldstroom.

6. Win-win: een sterke sociale basis in elke wijk
Niet alleen mensen in achterstandswijken profiteren van meer geld voor effectieve aanpakken die beginnende problemen in de kiem smoren. Ook de rest van Nederland heeft baat bij een stevige sociale basis in ieder dorp, in iedere wijk, in iedere buurt. Wie goed in z’n vel zit kan energie en talent inzetten voor de maatschappij. Dat is pure winst voor die mensen zelf én voor de samenleving als geheel.

7. Het ontbreekt aan voldoende handen in de wijk
Er zijn te weinig professionals en soms ook te weinig vrijwilligers om de effectieve sociaalwerkmethoden overal in Nederland door te voeren. Sociaal werkers organiseren in buurten ontmoeting, aandacht en hulp tussen mensen. Zo ontstaan netwerken. Voor ouderen, jongeren, ouders, mantelzorgers en allerlei andere buurtbewoners. Dat bevordert (positieve) gezondheid en veiligheid, bestrijdt eenzaamheid. Een veelvoud is nodig.

8. Sociaal werk loont
Het goede nieuws: in het sociaal domein is de afgelopen jaren ondanks forse budgetkortingen toch vooruitgang geboekt. Door de druk vanuit de (jeugd)zorg op gemeentelijke budgetten blijven gemeenten echter bezuinigen op de Wmo en op preventieve, collectieve voorzieningen.

9. Breek de sociale voorzieningen niet verder af!
Gemeenten stellen bovendien allemaal andere (verantwoordings)eisen, waardoor de bureaucratie en de administratiedruk onaanvaardbare proporties aannemen. De mate waarin mensen op eigen kracht hun problemen kunnen oplossen wordt stelselmatig overschat. De bezuinigingen waarmee de decentralisaties gepaard gingen laten nog steeds hun sporen na: van buurthuizen, tot bejaardenhuizen en bibliotheken. Er wordt nog steeds gesneden in die onmisbare voorzieningen. Hoe schraal wil je de leefomgeving van bewoners maken?

10. Politiek, versterk de buurtprofessionals
Politieke partijen hebben nu de kans om keuzes te maken waarmee ze het vertrouwen van bewoners in de overheid terugwinnen. Laat zien dat u het werk van professionals in de wijk op waarde weet te schatten: geef ze de ruimte. En geef gemeenten de ruimte om hen in te kopen. Zorg voor voldoende menskracht, zorg dat professionals zich kunnen blijven scholen en zorg dat ze niet opgebrand raken door een gestaag stijgende caseload. Maak van het Malieveld niet dé hotspot van Nederland. 

Die complete brief vindt u als bijlage bij dit artikel.  

Enkele cijfers – pre-corona:

• Ruim 6 miljoen van de 8 miljoen huishoudens ontvangen zorgtoeslag, huurtoeslag, een  kindgebondenbudget en/of kinderopvangtoeslag; € 15 miljard
• 1,5 miljoen huishoudens kampen met problematische schulden; kosten € 11 miljard per jaar
• Ruim 750.000 jongeren (18-35) kampen met serieuze betalingsachterstanden
• 450.000 kinderen groeien op in armoede
• 2,5 miljoen laaggeletterden en 250.000 analfabeten staan buitenspel
• 4,7 miljoen 65-plussers in 2040; waarvan 2 miljoen 80plus.
• 12.000 zwerfjongeren, en ruim 50.000 jongeren buiten het zicht van instanties
• 40.000 daklozen; verdriedubbeld in 10 jaar
• het aantal voedselbankcliënten steeg in 2019 met 8% naar 151.000

Tip: in de Troonrede kondigde de Koning aan dat vanwege de life events rond corona ”in het hele Koninkrijk in verbondenheid uitdrukking [gegeven gaat worden] aan ’aandacht voor elkaar’."

Aandacht is voor het sociaal werk een handig begrip om bij aan te haken: presentietheorie, er zijn… Aandacht werkt pas als degene die het nodig heeft er iets van merkt en er iets aan heeft. Er zijn sociaal werkers nodig om dit mooie begrip concreet te maken en de aandacht ook te geven.

Hier vind je de Miljoenennota, Belastingplan, begrotingen en bijbehorende stukken
Hier vind je de troonrede, hier de eerste reactie van de VNG, reacties in BinnenlandsBestuur, de berichtgeving bij de NOS, en VNO-NCW/MKB Nederland. En reactie NVVK/schuldhulpverleners en de Nederlandse ggz.
En de Raad van State die waarschuwt dat al die miljarden uitgeven ooit ergens pijn gaat doen. 

Zie de bijlagen voor de selectie van Sociaal Werk Nederland uit de miljoennota en de Brief met input politieke partijen: Voor een beter sociaal klimaat.

Blijf bij! Volg ons op twitter, Linkedin; zorg dat ook medewekers aangemeld zijn op de websit een zo wekelijks actuele berichten in hun mailbox vinden.