Sociaal werk bereidt zich voor op de nieuwe Wet inburgering

De begeleiding van vluchtelingen was de laatste jaren geen hoofdthema in de jaarplannen van Sociaal Werk Nederland. Maar het onderwerp staat wel degelijk op de agenda, aldus Jeroen Rovers, die door de Sociaal Werk Nederland is aangesteld als nieuwe voorzitter van de werkgroep Vluchtelingen & Integratie. In die rol is hij de opvolger van Marije van der Meij, die als beleidsadviseur de hele vluchtelingenketen aan tafel wist te krijgen. ‘En dat is van cruciaal belang,’ aldus Jeroen Rovers.

Hernieuw de samenwerking vluchtelingenketen
Rovers: ‘De belangrijkste partijen in die keten zijn het COA, VluchtelingenWerk Nederland en het sociaal werk (landelijk en lokaal). Er moet wederzijds begrip en respect zijn voor elkaars rollen in de uitvoering, die elkaar ook deels overlappen. En omdat het COA en VluchtelingenWerk Nederland lid zijn van Sociaal Werk Nederland kun je daar als brancheorganisatie een verbindende rol in spelen.’

In aantocht: nieuwe Wet inburgering
Zodra gemeenten statushouders opnemen kiezen ze doorgaans wie de juridische en de maatschappelijk begeleiding doet. Jeroen Rovers: ‘Veel gemeenten kiezen voor VluchtelingenWerk Nederland, sommige voor de lokale sociaalwerkorganisatie. Beide partijen hebben hetzelfde doel voor ogen, maar in het verleden ontstond soms toch wat wrijving over de taakverdeling. Maar nu zie ik dat de wil tot samenwerking er bij iedereen is.’
Dat heeft ook te maken met de invoering van de nieuwe Wet inburgering in juli 2021. ‘Gemeenten krijgen daarmee een nog belangrijkere rol in de uitvoering. In de aanloop naar de inwerkingtreding van die wet moet je als brancheorganisatie daarom met één gezicht naar buiten treden; naar onder meer Den Haag, de VNG en de G40.’
In een eerder stadium heeft Sociaal Werk Nederland overigens al gereageerd op de conceptwettekst en daarvoor ook aanbevelingen gedaan. ‘De wet is inmiddels aangenomen door de Tweede Kamer. De bal ligt nu bij de Senaat.’

Klantreis of doolhof
Wie als nieuwkomer een weg wil vinden in de Nederlandse samenleving stuit nog steeds op een verbijsterend aantal instanties, en geschreven en ongeschreven wetten. Jeroen Rovers: ‘Het leek ons goed om dat bochtige parcours nu een goed in kaart te brengen, in de vorm van een “klantreis”: van binnenkomst tot wonen in de wijk. Dat leverde op zich een verhelderend stroomschema op.

Daarna kwam sociaalwerkorganisatie Sociom met een “mind map”, met een overzicht van alle mogelijke vragen waarop een nieuwkomer een antwoord moet zien te vinden. Daarvoor werd aan een aantal nieuwkomers gevraagd: met wie heb je de afgelopen maanden allemaal contact gehad en waarover? Dat leverde een tekstwolk op die eruit ziet als de doolhof die het voor de meeste nieuwkomers ook is. Mindmap en klantreis samen geven het complete beeld.’

Advies: gemeenten moeten een allesomvattend aanbod kunnen doen
‘De belangrijkste uitdaging voor de werkgroep is zorgen dat we met z’n allen op één lijn zitten en kunnen werken vanuit de behoeften van de doelgroep,’ aldus Jeroen Rovers. ‘Alleen sámen kunnen we voorkomen dat vluchtelingen niet verstrikt raken in die doolhof. En dat vraagt om zowel juridische expertise als om sociaalwerkvaardigheden. Mijn ideaal is dat we lokaal zodanig kunnen afstemmen dat je de gemeente samen een allesomvattend aanbod kunt doen. En er zijn ook steeds meer praktijkvoorbeelden die laten zien dat de betrokken partijen lokaal prima kunnen samenwerken. Neem de Cultuurverbinders in Aalten en omgeving. Zij hebben niet voor niets de Transformatie Trofee van Sociaal Werk Nederland gewonnen.’

Maar in zijn algemeenheid zitten nieuwkomers nog te lang in de wachtkamer. ‘En in wachtkamer word je niet beter. Dan zie je hun veerkracht, wil en motivatie geleidelijk teruglopen. Gelukkig mikt de nieuw wet op “eerder de wachtkamer in en er sneller weer uit.” Het is een kwestie van zo vroeg mogelijk de taal leren, de samenleving leren kennen en een begin maken met de toeleiding naar werk en vrijwilligerswerk.

Ervaringsdeskundigen
In september komt de werkgroep Vluchtelingen weer bijeen. ‘Dan hopen we de klantreis en de mind map officieel vast te stellen. En die laten we dan zeker ook beoordelen door de ervaringsdeskundige die sinds kort deel uitmaakt van de werkgroep. De komst van een tweede is toegezegd. Daar ben ik blij mee, want zij kunnen als geen ander de bruikbaarheid ervan toetsen.’
Bovendien staan er gesprekken met de VNG en G40 op de agenda. ‘En het lijkt me goed als ook zij om vertegenwoordigd zijn in de werkgroep. Iemand van de woningcorporaties? Is ook geen gekke gedachte.’