Nooit eerder waren er zoveel daklozen in Nederland: lef en investering kabinet in sociaal domein nodig!

De Tweede Kamer spreekt in de laatste week van oktober over de begroting van het ministerie van VWS. De RIBW Alliantie en Federatie Opvang hebben de Tweede Kamer in een brief laten weten dat er sprake is van volstrekt onaanvaardbare gevolgen van de decentralisaties en de bezuinigingen op begeleiding. Er is een gevaarlijk gebrek aan plaatsen voor vrouwen en kinderen die slachtoffer zijn van huiselijk geweld. Te veel mensen met een ernstige psychische aandoening staan op eindeloze wachtlijsten voor beschermd en begeleid wonen. Er is een onvoorstelbare toename van het aantal dakloze mensen, in tijden waarin miljarden euro’s op de Rijksbegroting overblijven.

Sociaal Werk Nederland sluit zich van harte aan bij de noodkreet van beide partijen. Ook sociaal werk kampt met krimpende budgetten en maakt zich ernstige zorgen over de nieuwe bezuinigingen die het kabinet op Prinsjesdag aankondigde.

40.000 dakloze mensen – een record
Nooit eerder waren zoveel mensen dakloos in Nederland, dan tijdens dit kabinet Rutte III. In de jaren 2002-2012 was Nederland een voorbeeld in Europa, met landelijk gecoördineerd en door gemeenten uitgevoerd beleid om dakloze psychiatrische patiënten onder dak en in zorg te brengen. Anno 2019 is Nederland nu een achterblijver. Relatief veel dakloze mensen hebben problemen met hun (geestelijke) gezondheid. Inmiddels treft dakloosheid ook andere groepen, zoals mensen met een baan en een grote groep kinderen en jongeren. De woningnood ontwricht de samenleving.

Onaanvaardbaar hoge veiligheidsrisico’s voor slachtoffers huiselijk geweld
Het huidige systeem voor veilige opvang van hoog-risico gezinnen in acute crisissituaties is dicht geslibd. Voor vrouwen en kinderen die in acuut gevaar verkeren vanwege huiselijk geweld, is steeds vaker geen beveiligde plek. Het ontbreken van regio-overstijgende samenwerking tussen de centrumgemeenten leidt tot wanhopig rondbellen tussen regio’s om een nood-bed bij gevaarsituaties te vinden. Het onderbrengen van bedreigde vrouwen en kinderen in hotels brengt risico’s mee die de vrouwenopvangorganisaties niet kunnen dragen.

Ggz-cliënten de dupe van ontbreken opvang, wonen, begeleiding
Het manifest ‘De Sleutel in Handen’ van MINDYpsilon verwoordt bondig de knelpunten die bestaan voor mensen met ernstige psychische aandoeningen die niet langer in een ggz instelling kunnen en hoeven te wonen. Voor het wonen in de wijk ontbreken passende en betaalbare woningen. De gemeenten hebben met grote tekorten in het sociaal domein te maken. Daardoor zijn beschut werk, dagbesteding, begeleiding aan huis en onafhankelijke cliëntondersteuning niet of nauwelijks beschikbaar. Wonen in de wijk is een groeiende en slecht uitvoerbare opgave geworden voor gemeenten en woningcorporaties en daarmee voor organisaties voor beschermd wonen en opvang. Continuïteit van zorg en behandeling is niet gerealiseerd voor mensen die jeugd ggz, reguliere ggz of forensische ggz verlaten en een beroep doen op de gemeente voor wonen en begeleiding. Het verlaten van een zorginstelling zonder aansluitende huisvesting en begeleiding leidt steeds vaker tot verblijf in de nachtopvang voor dakloze mensen en verblijf op straat.

Gemeenten staan voor onmogelijke keuzen
Vrijwel alle (centrum)gemeenten hebben een groot tekort op hun begroting voor het sociaal domein. Voor de jeugdhulp heeft het kabinet incidenteel geld ter beschikking gesteld. Voor een behoorlijke uitvoering van de Wmo, Participatiewet en wet Gemeentelijke Schuldhulpverlening is veel meer geld nodig dan gemeenten van het Rijk ontvangen. Gemeenten maken nu keuzen in hun begroting. Minder uren begeleiding per cliënt. Kortdurende beschikkingen, ook waar langdurige begeleiding nodig is. Geen indexering van tarieven, terwijl de loonkosten gemiddeld 5% (afhankelijk van cao) stijgen. Nauwelijks tot geen onafhankelijke cliëntondersteuning voor mensen die van opvang of beschermd wonen gebruik willen of moeten maken. De gemeente Amsterdam beperkt het verblijf in de nachtopvang tot 3 maanden, terwijl daarna geen huisvesting beschikbaar is. Dat vinden wij georganiseerde recidive van dakloosheid.
De gevolgen hiervan zijn voorspelbaar: meer dakloze mensen op straat, meer huurders in begeleid wonen die bij gebrek aan dagbesteding en begeleiding risico lopen te ontsporen, meer kinderen en gezinnen in onveiligheid en meer werk voor de politie en crisisdiensten.

Oplossingen
Federatie Opvang en RIBW Alliantie vinden dat het gehele kabinet uit de programma-  en akkoorden-stand moet komen en zonder een seconde vertraging aan de slag moet met echte oplossingen. Dan gaat het over betaalbare woningen; grond om die woningen op te zetten; aanwijzing aan provincies en gemeenten over extra woningen en locaties; woningdelen mogelijk maken door de kostendelersnorm tijdelijk te schorsen of te schrappen; en substantieel en structureel middelen vrij te maken voor het sociaal doemin, ter hoogte van de bezuiniging op AWBZ begeleiding bij de decentralisatie in 2015: 0,7 miljard euro.
Gemeenten en organisaties voor opvang, beschermd wonen en ook sociaal werk willen niets liever dan een succes maken van de decentralisaties. Dakloze mensen, mensen met een psychische aandoening, slachtoffers van huiselijk geweld, zij verdienen de best mogelijke kans op herstel van hun eigen leven en ruimte om zich verder te kunnen ontwikkelen. Dat kan als het kabinet de keuze maakt en het lef heeft om in het sociaal domein te gaan investeren en het tot een succesverhaal te maken.