Er gloort een Integrale meerjarige wijkaanpak aan de horizon

Auteur: Marcel Mathijssen

Sociaal Werk Nederland heeft zich het afgelopen jaren sterk gemaakt voor investeren in duurzaam krachtige wijken. Met een sterke sociale infrastructuur. Doel is om de wijkgerichte aanpak en versterken van kwetsbare bewoners op de landelijke agenda te krijgen. Sociaal Werk Nederland trekt daarbij nauw op met strategische partners zoals VNG, Aedes en kennisinstituten.

'Met een frisse blik en nieuw elan', om met de woorden van Platform31 te spreken, werpen steeds meer partijen zich op die kwetsbare wijken. Sociaal Werk Nederland beperkt dit thema overigens nadrukkelijk niet tot alleen 'kwetsbare wijken'; liever spreken we van wijkgerichte aanpak van kwetsbare bewoners. Het ene na het andere rapport verschijnt.

Ook het Rijk pakt een actievere rol. Het Rijk schetst op basis van recente onderzoeken zoals Leefbaarheid in Nederland 2018 en Veerkracht in het corporatiebezit een beeld waaruit spreekt 'dat het in het algemeen best goed gaat met de leefbaarheid en veiligheid in ons land'.

Het gaat goed en het gaat slecht
Tegelijkertijd ziet diezelfde overheid dat er een forse sociale kloof ontstaan is, en dat het met groeiend aantal wijken en buurten rap de verkeerde kant op gaat: gebieden waar sprake is van een - overigens uiteenlopende - combinatie en cumulatie van opgaven en problematiek rond opgroeien en onderwijs, werk - armoede - inclusie, veiligheid - ondermijning, wonen en (psychische) gezondheid.

Integrale meerjarige aanpak nodig
De uitkomsten van deze onderzoeken onderstrepen voor het Rijk – nog afgezien van de mogelijke gevolgen van de coronacrisis - het belang en de urgentie van een integrale, langjarige maatwerkaanpak per gebied. Omdat elk van deze ‘stedelijke vernieuwingsgebieden’ specifieke karakteristieken en opgaven kent, gaat het daarbij om een maatwerkaanpak die begint bij bewoners, ondernemers en professionals in het gebied. Samen met de gemeente weten zij het best wat in een gebied nodig is en wat werkt.

Interbestuurlijke programma Leefbaarheid en Veiligheid
In veel van deze stedelijke vernieuwingsgebieden is overigens al langer sprake van initiatieven, gericht op een integrale verbetering van de leefbaarheid en veiligheid, maar een extra inspanning is vereist. Tegen deze achtergrond is de minister van BZK in samenwerking met betrokken gemeenten en zijn collega's van J&V, OCW, SZW en VWS het interbestuurlijk programma Leefbaarheid en Veiligheid gestart.

Twee sporen
Het programma Leefbaarheid en Veiligheid wordt inmiddels uitgewerkt langs twee samenhangende sporen. Het eerste spoor betreft een verkenning en - waar nodig en mogelijk - benutting van integrale ontwikkelingsmogelijkheden in 16 grotere stedelijke vernieuwingsgebieden. Het tweede spoor betreft een nadere verkenning en beproeving van gebiedsgerichte handelingsperspectieven (ook buiten de 16 stedelijke vernieuwingsgebieden).

Nieuwe kabinet en lessen gebiedsgerichte vernieuwing
Sociaal Werk Nederland verwacht dat de lessen die getrokken worden uit dit onderzoek, een rol gaan spelen bij de formatie van een nieuw kabinet. Het gaat daarbij om vragen als: Welk beleid is effectief om kwetsbare wijken vitaal te maken en te houden? En hoe komt het dat bepaalde buurten afglijden, terwijl andere buurten juist de weg omhoog vinden?

Onderzoek in 11 kwetsbare wijken
Na jaren van afwachtend beleid bezinnen zowel gemeenten als het Rijk zich op een actievere rol bij de aanpak van kwetsbare wijken. Welk beleid is effectief om kwetsbare wijken vitaal te maken en te houden? En hoe komt het dat bepaalde buurten afglijden, terwijl andere buurten juist de weg omhoog vinden? Platform31 onderzocht de dynamiek van de leefbaarheid in elf kwetsbare wijken. 
Het onderzoek Wijk in zicht van Platform31 dat de dynamiek van de leefbaarheid in elf kwetsbare wijken onderzocht, geeft alvast een voorproefje van de ‘lessons learned’:

• Waarborg een basisniveau van leefbaarheid met een lange termijn visie en samenhangende aanpak.
• Bied bewoners toekomstperspectief met beleid gericht op de menselijke maat.
• Ook fysieke investeringen dienen hieraan bij te dragen.
• Ontwikkel een sociaal offensief met drie pijlers: sociale basis, sociale stijging en sociale herovering
• Benader wijken vanuit meerschalig perspectief: wat is de rol van de wijk in de stad?
• Sluit aan bij de leefwereld en investeer in vertrouwen van bewoners.

Fysieke investeringen in woningen, in verduurzaming en de transitie naar aardgasvrij, moeten bijdragen aan de toekomstperspectieven van bewoners. Daarnaast is een sociaal offensief nodig, met drie pijlers: goede voorzieningen om kwetsbare groepen te ondersteunen (de sociale basis), instrumenten om sociale stijging van bewoners te stimuleren via onderwijs, activering en werk, en een kordate inzet op sociale herovering, met handhaving en bestrijding van criminaliteit en overlast en stimulering van gewenst gedrag. Als deze aanpak gepaard gaat met een lange adem, zorgt dit op termijn voor betere wijken. Lees verder hier. 

In de herfst van 2020 informeert minister Knops van het ministerie van BZK opnieuw over de voortgang van de uitvoering van het programma Leefbaarheid en Veiligheid. Sociaal Werk Nederland houdt u op de hoogte. 

Platform31 maakte Het onderzoeksrapport Wijk in zicht vindt u hier.  
Hierin vindt u kant en klaar heel veel informatie en munitie voor de komende tijd: investeren in een sterke sociale basis in buurten levert uiteindelijk winst op.