Interview 20 jaar Home-Start Stimenz Apeldoorn: erkend effectief programma opvoedondersteuning
De nationale onafhankelijke Erkenningscommissie Interventies heeft Home-Start erkend als effectief programma voor opvoedondersteuning aan ouders met minstens één kind tot zeven jaar. Home-Start kreeg zelfs de op een na hoogste beoordelingsgraad: “effectief volgens goede aanwijzingen”. ‘En ik heb zelden een programma meegemaakt met zo’n heldere aanpak,’ aldus Marion Wolbers die in Apeldoorn bij Stimenz al ruim twintig jaar Home-Start coördineert. Jaarlijks ondersteunen daar veertig vrijwilligers ongeveer zestig Apeldoornse gezinnen, gedurende gemiddeld negen maanden.
Ouders tijdelijk uit balans
Bij Home-Start gaat het om ouders die tijdelijk uit balans zijn, maar dankzij lichte ondersteuning hun evenwicht kunnen hervinden. Die hulp komt van vrijwilligers die zelf voldoende opvoedervaring hebben. Marion Wolbers: ‘De essentie van Home-Start is dat je als vrijwilliger je eigen ervaring naar boven haalt en tegen het licht houdt. Wat zou je op grond daarvan jonge ouders willen meegeven?’
Die reflectie is dan ook onderdeel van de voorbereidingscursus die alle potentiële vrijwilligers volgen. ‘Die cursus geven we twee keer per jaar en duurt pakweg 36 uur. Met als drie belangrijke uitgangspunten: volg het ritme van het gezin, versterk het zelfvertrouwen van de ouders, en probeer hun netwerk uit te breiden en in te schakelen. Als vrijwilliger ben je immers tijdelijk aanwezig en daarna pakken de ouders zelf de draad weer op.’
Vooral behoefte aan een luisterend oor
Pakweg een kwart van de hulpzoekende ouders komt op eigen houtje bij Home-Start terecht; de andere ouders worden aangemeld door bijvoorbeeld de huisarts, het schoolmaatschappelijk werk van Stimenz of het Centrum voor Jeugd en Gezin. ‘In een kennismakingsgesprek bij de ouders formuleren we samen de ondersteuningsvraag en de bijbehorende doelen.’
De top drie van ondersteuningsvragen is
- behoefte aan een klankbord/ luisterend oor
- doorbreken sociaal isolement
- meedenken over de opvoeding van onder meer een “moeilijk” kind.
Marion Wolbers: ‘Voorop staat dat de vrijwilligers meedenken over oplossingen maar die niet zelf uitvoeren. Ze zijn geen oppas, huishoudelijke hulp of hulpverlener. Als ouders daarvoor iemand zoeken, verwijzen we ze door. Onze vrijwilligers zijn echt begeleiders; ze zorgen voor de lucht en de ruimte die ouders nodig hebben om weer in balans te komen.’
Een recente casus? ‘Een vader en moeder met drie kinderen. Ze kregen ondersteuning vanuit MEE. Toen bleek dat vader een aandoening heeft in het autistisch spectrum. Hij is snel overprikkeld, maar heeft moeite om grenzen aan te geven. Dankzij Home-Start is er nu een vrijwilliger die hem ondersteunt, die komt een keer in de week. Dat helpt.’
Financiële stress
Home-Start heeft de afgelopen jaar nauwelijks iets hoeven bij te stellen aan de succesformule. Een factor is echter wel dat de laatste jaren steeds meer ouders naast opvoedingsvragen ook financiële problemen hebben. ‘Dat is niet alleen in Apeldoorn zo, dat is helaas een landelijk verschijnsel. Als die geldstress echt de overhand heeft, dan moeten we ouders doorverwijzen.’
Dat wil niet per definitie zeggen dat de vrijwilliger dan zijn biezen pakt. ‘Als iemand bijvoorbeeld op een wachtlijst belandt is het soms handig dat onze vrijwilliger toch vast wat ondersteuning biedt. En soms gebeurt dat ook tegelijkertijd of juist als een soort nazorg bij de professionele hulp.’
Ommekeer
De inbreng van de vrijwilligers blijkt doorgaans voor een ommekeer te zorgen. Marion Wolbers: ‘Aan het eind van de ondersteuningsperiode houden we een evaluatiegesprek; ook weer bij de ouders thuis en in het bijzijn van de vrijwilliger. Daarbij hoort ook een schriftelijke vragenlijst, als een tevredenheidsonderzoek. Gemiddeld geven ze een 7,5 à 8.’
Naast Home-Start biedt Stimenz trouwens het programma InHuis. ‘Daar zijn we ook al vroeg mee begonnen. In zekere zin vullen die twee elkaar aan. Home-Start komt thuis bij het gezin en is er voor ouders. Bij InHuis gaat het kind juist een dagdeel per week naar een Apeldoorns gezin toe, voor wat extra aandacht in een andere omgeving.’
Erkenning in Nederland en Europa
Home-Start laat zien dat preventie werkt. Marion Wolbers’: ‘Dankzij vroegtijdige ondersteuning kun je jonge ouders helpen hun gezin weer op de rit krijgen, zodat ze de alledaagse opvoedvragen weer aankunnen. Zo voorkom je dat kleine vragen grote problemen worden.’
En dat vindt nu dus ook de Erkenningscommissie Interventies. Hun erkenning is in principe vijf jaar geldig. Home-Start is nu bovendien opgenomen in de Databank Effectieve Jeugdinterventies van het Nederlands Jeugdinstituut (NJi).
In 2014 kreeg Home-Start trouwens al internationaal erkenning als best practice door het European Platform for Investing in Children (EPIC), een initiatief van de Europese Unie. Hun oordeel: Home-Start is goed overdraagbaar, toepasbaar en op lange termijn effectief.