Lectorale rede Lilian Linders: Empowerment als handelingskader in de praktijk van zorg en welzijn.

Empowerment als handelingskader in de praktijk van zorg en welzijn. Op vrijdag 14 juni sprak Lilian Linders haar lectorale rede uit.

Linders is sinds september 2018 werkzaam bij Hogeschool Inholland, partner en penvoerder van het Kennisplatform Sociaal Domein Noord-Holland, als lector Empowerment en Professionalisering Sociaal Domein. Dit lectoraat is de voortzetting van het lectoraat Maatschappelijk Werk. 

Als iemand met beginnende dementie vereenzaamt, buren afwerend zijn, vrienden zoekende, dan ligt daar een rol voor de sociaal werker. Maar die sociaal werker laat deze ‘kerntaak’, mede dankzij beleid, nu te vaak liggen, vindt lector Lilian Linders.

Linders: "Het is niet bepaald voor het eerst in de geschiedenis van sociaal georiënteerde opleidingen dat het gedachtegoed van empowerment op de agenda staat. Toen ik ongeveer 40 jaar geleden begon als student aan de ‘Sociale Academie’ kregen wij al les over empowerment en eigen kracht, over Paulo Freire, Ivan Illich en Hans Achterhuis. We werden waarschuwend toegesproken over dat het doel van deze opleiding was te leren hoe we onszelf zo snel mogelijk overbodig konden maken. En dat instituties het grote kwaad van de samenleving zijn, die zo snel mogelijk omver geworpen moesten worden. Vervolgens ging ik stage lopen in een grootschalige psychiatrische inrichting. Daar was het snel gedaan met het realiseren van wat toen ook mijn idealen waren. Het was slikken of stikken: conformeren of een onvoldoende halen voor mijn stage. Ik pruttelde nog wat na, haalde bakzeil en een jaar later mijn diploma. Vervolgens ben ik door gaan studeren, want ik moest er niet aan denken dat ik zou moeten werken in deze sector."

Om meer macht te krijgen over je eigen beperking of kwetsbaarheid is het - aldus Freire - essentieel dat je jezelf los leert te zien van je beperking of kwetsbaarheid. Daarvoor is reflectie nodig. Die reflectie begint met zelfonderzoek naar wat je zou willen veranderen aan die delen van je leven waar ziekte of beperking de overhand heeft. De nog vaak gehoorde opvatting dat de sociaal werker vooral zijn eigen gereedschap is, doet geen recht aan wat sociaal werk is en zou moeten zijn. Freire had het nooit over sociaal werkers als gereedschap, hij sprak over pedagogische werkwijzen, kritisch bewustzijn, onderwijs in de taal van het volk of over het voeren van dialoog.

Een van de voorwaarden om samen te kunnen werken met bijvoorbeeld bewoners, vrijwilligers, cliënten, andere professionals, ambtenaren en politieagenten is dat je je als sociaal werker kunt verplaatsen in anderen. Dat je oog hebt voor wat je aan die anderen bindt en waarin je van ze verschilt.

Die verbeeldingskracht, gecombineerd met het vermogen om binnen je eigen groep zo te communiceren dat je uit de ‘bubbel’ van je eigen kringetje raakt en relaties opbouwt met mensen die niet tot je eigen groep behoren, noemt Lichterman sociale reflexiviteit (Lichterman, 2005, p. 47).

Met sociale reflexiviteit, een vorm van reflectie die de sociale factoren van het beroep incorporeert, kunnen we sociaal werk voorzien van een bespiegeling die past bij het werken vanuit empowerment.

Linders wil er voor pleiten om de individuele reflectie, al jarenlang usance in het sociaal werk, aan te vullen met sociale reflexiviteit. Dat is actueler dan ooit, in een samenleving waar, zo waarschuwde de directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau Kim Putters onlangs nog, groepen steeds verder van elkaar afdrijven en de focus op de eigen groep steeds sterker wordt.

Hier vindt u de digitale versie van het redeboekje, de presentatie van Lilian Linders en de link naar de sociale vraagstukken.