Aanbesteden wordt eenvoudiger in het sociaal domein na het schrappen van de emvi-verplichting
Het kabinet heeft eind april ingestemd met het Wetsvoorstel Maatschappelijk verantwoord inkopen. ‘De Raad van State was er heel positief over,’ aldus Marcel Mathijssen, senior adviseur bij Sociaal Werk Nederland. ‘En voor gemeenten en sociaalwerkorganisaties is het ook goed nieuws.’
Want wat is het geval? Marcel Mathijssen: ‘Momenteel moeten gemeenten moeten bij aanbestedingsprocedures in het kader van de Jeugdwet en de Wmo kiezen voor de aanbieder met de ‘economisch meest voordelige inschrijving’. Dat is de “emvi-verplichting”. In de nieuwe wet is die verplichting geschrapt. Het mooie daarvan is dat gemeenten en aanbieders straks gewoon weer kunnen praten over de inhoud van zorg, hulp en ondersteuning, in plaats van over complexe aanbestedingsprocedures.’
Goedkoop is niet duurzame koop
De gedachte achter de emvi-verplichting was overigens begrijpelijk, vindt Marcel Mathijssen. ‘Het Rijk wilde daarmee tegengaan dat gemeenten bij aanbestedingen alleen keken naar de laagste prijs; ze moesten ook rekening houden met zaken als kwaliteit, samenwerking en innovatie. In de praktijk betekende het beoordelen van alle offertes echter enorm veel extra werk voor gemeenten.’
En dat leidde niet alleen tot veel bureaucratie, maar had voor sociaalwerkorganisaties ook een verontrustend neveneffect. Mathijssen: ‘We zagen in de afgelopen jaren dat steeds meer gemeenten uit angst voor de tijdrovende rompslomp van aanbesteden hun toevlucht namen tot ínbesteden: ze gingen bepaalde sociaalwerkdiensten zélf uitvoeren, al of niet met in dienst genomen personeel van sociaalwerkorganisaties.
Daar hebben we ernstig bezwaar tegen gemaakt, want het gaat ten koste van de kwaliteit van het sociaal werk. Als je van sociaal werkers ambtenaren maakt, verliezen ze zeker in tijden van toeslagenaffaires het vertrouwen van uitgerekend die mensen die laagdrempelige ondersteuning het hardst nodig hebben.’
Loslaten
Sociaal Werk Nederland is nauw betrokken geweest bij de totstandkoming van het wetsvoorstel. Marcel Mathijssen: ‘Binnen het landelijke ondersteuningsprogramma Inkoop en Aanbesteden Sociaal Domein hebben we op allerlei niveaus en in verschillende werkgroepen inbreng geleverd. Daar hebben we steeds we gepleit voor het schrappen van die emvi-verplichting. En het wonderlijke was dat eigenlijk niemand wist waar die verplichting vandaan kwam. We dachten dat het Europese regelgeving was, maar dat bleek niet het geval. Het is iets Nederlands, daarom kunnen we het nu ook loslaten.’ ’
Vanuit dat ondersteuningsprogramma is er trouwens nog meer goed nieuws. Marcel Mathijssen: ‘Het heeft ook een aantal uiterst nuttige handreikingen en uniforme protocollen opgeleverd waardoor ook kleinere sociaalwerkorganisaties makkelijker kunnen meedoen aan aanbestedingen. En binnenkort komt er ook een handreiking SAS, waarbij SAS staat voor Sociale en Andere Specifieke diensten. Ook daarmee kun je een deel van de aanbestedingsbureaucratie omzeilen. Daarover lopen op dit moment overal in het land pilots, waarvan de opbrengst wordt meegenomen in die handreiking.’
Profilering
Bovendien komen er binnenkort e-modules voor aanbieders. ‘Mede dankzij corona is veel ondersteuning nu digitaal beschikbaar. Die e-modules gaan over onderwerpen als “Hoe werkt de gemeente bij het inkopen van zorg en welzijn”, “Hoe kun je meedoen aan aanbestedingen?” en “Hoe kun je je onderscheiden van andere aanbieders?” Ook komt er eentje over hoofd- en onderaannemerschap. Die modules zijn voor al onze leden interessant, tenzij je echt alleen met subsidies te maken hebt.’
Grensoverschrijdend
Ondertussen blijft Sociaal Werk Nederland er ook voor pleiten dat Nederland een uitzonderingspositie krijgt wat betreft de Europese aanbestedingsplicht voor “grensoverschrijdende opdrachten”. Marcel Mathijssen: ‘Daarvan heb ik in het sociaal werk nog nooit een voorbeeld gezien in de afgelopen jaren. Daarover gaan we een brief sturen naar Brussel. Kijk, aanbesteden moet mogelijk blijven, maar de verplichting moet eraf. Zowel met subsidie als met aanbesteding kun je heel goede resultaten bereiken. En let wel: ‘Als je als gemeente eenmaal begint met aanbesteden, kun je niet zo makkelijk terug naar subsidies. Na afloop van het contract moet je wéér aanbesteden, want je al eerder heb je de beoogde resultaten zodanig geformuleerd dat de prestatie afdwingbaar is. Als je daar vervolgens weer een subsidieverhaal van maakt kan een andere aanbieder dat aanhangig maken bij de rechter. Die kijkt naar de opdracht en als daar op een of andere manier een prestatieverplichting instaat, zal de rechter tegen de gemeente zeggen: u noemt het wel subsidie maar de opdracht is feitelijk aanbestedingsplichtig. Dus dat maakt gemeenten huiverig om nog subsidie toe te passen.’
Controversieel
Terug naar het Wetsvoorstel Maatschappelijk verantwoord inkopen. Wanneer kan die worden ingevoerd? Mathijssen: ‘Dat hangt er allereerst van af of het wetsvoorstel controversieel wordt verklaard, gezien de demissionaire status van het kabinet. Als dat niet zo is kan het voorstel naar de Eerste Kamer. Dus als het een beetje meezit zou de wet misschien al op 1 januari 2022 van kracht kunnen worden.’
Lees ook: