Advies over urgentie betere schuldaanpak - Schulden zijn een bedreiging voor volksgezondheid
We laten mensen nu veel te lang aanmodderen, en vijf op de zes huishoudens met problematische schulden is niet in beeld. Ongeveer een derde van de Nederlandse huishoudens heeft structureel moeite met rondkomen, weet maar net de eindjes aan elkaar knopen en kan daardoor rekeningen voor basisbehoeften zoals de huur, gas, elektriciteit en een zorgverzekering niet altijd op tijd betalen. Ze houden hun hoofd net boven water, maar een kleine tegenslag kan leiden tot een domino-effect waardoor schulden snel kunnen toenemen. Voor ongeveer 8% van de Nederlandse huishoudens zijn de schulden zelfs zo groot geworden dat ze er niet meer op eigen kracht vanaf kunnen komen. Zij hebben zogenoemde problematische schulden.
Mensen met problematische schulden moeten sneller worden geholpen en de zekerheid krijgen dat ze zonder schulden opnieuw kunnen beginnen. Daarbij moeten ze hulp krijgen van gemeenten en kunnen rekenen op nazorg, zodat ze niet opnieuw in de problemen komen.
Dat is de kern van het advies Van schuld naar schone lei, dat de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) vandaag, 20 april 2022, aanbiedt aan minister Schouten voor Armoedebeleid. Gemeenten krijgen in deze visie een sleutelrol: die moeten schuldeisers afkopen en een betalingsregeling afspreken met inwoners die zwaar in de financiële problemen zijn gekomen. Het idee is dat zij in drie jaar van al hun schulden af zijn.
De Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS) pleit voor een collectieve inspanning om de groep mensen die door schulden in een perspectiefloze situatie verkeert, weer perspectief te bieden op een (ook financieel) gezonde toekomst. Dit kan door de toegankelijkheid van het schuldhulpverleningstraject te vergroten en altijd zicht te geven op een schuldenvrije toekomst. Dat vergt een nationale saneringsopgave.
Schulden hebben immers een grote impact op de volksgezondheid. We weten dat financiële problemen, waarvan problematische schulden de meest extreme uiting zijn, sterk samenhangen met gezondheidsproblemen. Zo leiden problematische schulden vaak tot ongezondheid, maar leidt ongezondheid op haar beurt vaak ook tot problematische schulden. Mensen die ermee te maken krijgen, hebben meer en vaker psychische klachten en stoornissen, ze ervaren meer en vaker lichamelijke klachten en beperkingen, en ze overlijden eerder dan mensen zonder schulden.
In Nederland hebben ruim 600.000 huishoudens problematische schulden. De maatschappelijke kosten daarvan worden geschat op 15 tot 17 miljard euro per jaar. De gevolgen van problematische schulden treffen de hele samenleving. Cijfers laten bovendien zien dat problematische schulden iedereen kunnen overkomen en dat ze vaak niets te maken hebben met financieel wanbeheer of verkwisting. Een onvoorziene terugval in het inkomen, bijvoorbeeld door verlies van werk of een scheiding, maar ook inkomensonzekerheid en inkomensonvoorspelbaarheid, vooral bij zelfstandigen en mensen met een flexibel contract, zijn de belangrijkste redenen voor het ontstaan van problematische schulden. Dat maakt dat problematische schulden eerder een structureel en collectief probleem zijn dan een individueel probleem.
Download hier het rapport 'Van schuld naar schone lei.'
Zie hier berichtgeving website NOS.
