Wat is sociaal werk?
Bewoners bij de samenleving betrokken houden. Helpen om aangehaakt te blijven. Weer 'leven in plaats van overleven'. Je weg vinden.
Daarvoor is het sociaal werk de cruciale spil in wijken en buurten, én 'de sterke sociale basis'. Het sociaal werk is de enige sector die in gemeenten, buurten en wijken op alle levensterreinen en maatschappelijek vraagstukken schakelt, samenwerkt en helpt. Van veiligheid, huiselijk geweld en jongerenwerk tot integratie, gezonde leefstijl, hulp bij toeslagen en schulden en ouderenwerk in zorgzame buurten.
Vanuit laagdrempelige ontmoetingsplekken versterken we bewoners en gemeenschappen. Sociaal werkers ondersteunen met hun sociaalwerkorganisatie bewoners bij het oplossen van problemen in hun dagelijks leven, zodat deze (weer) grip krijgen, sociaal kunnen functioneren en naar vermogen kunnen deelnemen aan de maatschappij. Sociaalwerkorganisaties werken daarin nauw samen als spelverdeler en sparringpartner met gemeenten, bewoners, politie, onderwijs, zorg, ondernemers en andere organisaties rond maatschappelijke vraagstukken. Een sterke sociale basis heeft alle soorten sociaal werk nodig, passend bij de vraagstukken en problematiek: van 1:1 hulpverlenign via maatschapelijk werk, gezinshulp of indicatie, tot samenlevingsopbouw en sociale cohesie met opbouwwerkers die sociale netwerken ontwikkelen met bewoners in buurten.
Sociaal werk is een gratis, laagdrempelige basisvoorziening in de buurt, waarbij geen indicatie nodig is. Met passende begeleiding zet sociaal werk in op het versterken van de sociale en mentale veerkracht van bewoners en buurten, wat een preventieve uitwerking heeft op de gezondheid. Met een goed gesprek, langere ondersteuning en hulp of een activiteit bevordert het sociaal werk gemeenschapszin, verbinding met anderen, meedoen, ontstressen en normaliseren.
Laagdrempelige aandacht, ondersteuning en hulp op alle dagelijkse levensterreinen in de eigen buurt vermindert stress, voorkomt erger, emancipeert, activeert en verlaagt zorg- en andere maatschappelijke kosten. Het draagt bij aan het voorkomen van polarisatie, radicalisering en criminalisering. Het sociaal werk werkt overal in Nederland en is in elke gemeente actief. Sociaalwerkorganisaties beheren zelf zo'n 1.500 buurthuizen, en werken samen met bewoners en gemeenten in nog eens 4000 dorpshuizen, wijkcentra en 'buurthuiskamers'.
Dit is de richtinggevende definitie van sociaal werk, afkomstig van de Internationale Federatie van Sociaal Werkers (IFSW):
‘Sociaal werk is een praktijkgericht beroep en een academische discipline die maatschappelijke verandering, sociale cohesie en de emancipatie en zelfstandigheid van mensen bevordert. Principes van sociale rechtvaardigheid, mensenrechten, collectieve verantwoordelijkheid en respect voor diversiteit staan centraal in het sociaal werk. Versterkt door theorieën van sociaal werk, sociale wetenschappen, geesteswetenschappen en relevante lokale kennis, stimuleert het sociaal werk mensen en instituties om uitdagingen in het leven aan te gaan en het welzijn van individu en samenleving te verbeteren’. Bron IFSW.
Wat is een sociaal werker?
Sociaal werker is een ingewikkeld vak met een veelheid aan disciplines, rollen, functies en vaak lokaal bedachte benamingen. Sociaal werkers delen hun basisvakmanschap, maar kunnen gespecialiseerd zijn en werken als kinder- en jongerenwerker, schuldhulpverlener, opbouw-/buurtwerker, ouderenadviseur, sociaal raadsman/vrouw, in de maatschappelijke opvang, als maatschappelijk werker, in de peuteropvang of vluchtelingenwerk. Sociaal werkers werken ook in bedrijven, het gevangeniswezen of als wijk- of buurtteamwerker. De sociaalwerkorganisatie heeft veel soorten sociaal werk en dus veel soorten hulp en ndersteuning in huis. Vandaar die spilfunctie.
Sociaal werk in de praktijk
Het sociaal werk is een sociale basisvoorziening 'in de buurt'. Niet voor niets is het vak gekenmerkt als cruciaal beroep. Sociaal werkers zijn de enige professionals die integraal helpen, uitgaan van de hele mens en diens welzijn en veerkracht versterken: rond gezondheid, psychische gesteldheid, financiële situatie, gezin, werk en sociaal functioneren.
Het sociaal werk werkt in buurten en het sociaal domein als partner nauw samen met gemeenten, ggz, huisartsen, politie en justitie, onderwijs, jeugdzorg, woningcorporaties en ondernemers.
Wat doen sociaal werkers? Enkele voorbeelden:
- Sociaal werkers bieden hulp, informatie en advies via buurt- of wijkteams, websites, steunpunten en vanuit school, bibliotheek, gemeentehuis of het wijkcentrum of dorps- of buurthuis. Van huiswerkklassen en (digi)taalcursussen, tot dagbesteding en mantelzorgondersteuning.
- Sociaal werkers zijn aanjagers van verbinding: ze organiseren activiteiten en ontmoetingsplekken in de wijk (buiten en in buurt-/dorpshuis, buurtkamers) waar bewoners van jong tot oud sociale contacten opdoen, zelf als vrijwilliger meedraaien en hun netwerk opbouwen, invulling geven aan hun dagstructuur, hun talenten en burgerschap ontwikkelen en ervaringen delen. Een gemakkelijk benaderbare professional zorgt voor advies, ondersteuning en signaleert vroegtijdig (mogelijke) problemen.
- Sociaal werkers zijn aanspreekpunten voor bewoners in hun buurt, op straat. Ze pakken signalen op en pakken als nodig problemen aan rond leefbaarheid en veiligheid, verslaving, eenzaamheid, overlast, radicalisering en huiselijk geweld. Maar ook mensenhandel en maatschappelijke opvang.
Op grond van de dagelijkse praktijk signaleert het sociaal werk ook waar de bureaucratie dwars zit, waar er gaten vallen in de sociale basis en waar misstanden zijn. Sociaal werkers én de branche agenderen dat bij de overheid en samenwerkingspartners, en we doen voorstellen voor aanpassingen in beleid en regelgeving. Voor actuele issues, zie hier.