Buffels slimmer dan ministers?!

Ooit op Sri Lanka geweest? Ik bezocht het land om scholen, de natuur en Stichting Sri Lanka Support te verkennen. Het eiland is bekend om de tropische stranden, olifanten en tempels. Maar ook vanwege de burgeroorlog tussen de Tamil Tijgers en de Singalezen, en de verwoestende tsunami in 2004. Sri Lanka verschilt op bijna alle vlakken van Nederland. Maar wie goed kijkt, ziet ook opvallende overeenkomsten. Zo hebben beide landen te maken met een afnemend vertrouwen in de politiek, een groeiende kloof tussen arm en rijk, en een onderwijssysteem dat geen garantie biedt op sociaal-maatschappelijke vooruitgang. Welke lessen leren we van de situatie op Sri Lanka?

Aanpak tijdens een crisis
Sri Lanka is natuurlijk anders dan Nederland. Het ene land is arm, het andere rijk. Een crisis maakt dat verschil duidelijk. Na de tsunami in 2004 kreeg Sri Lanka bijvoorbeeld (financiële) hulp van zo’n 3.000 NGO’s van over de hele wereld. Want de overheid had geen geld om haar bevolking uit de ellende te helpen. In Nederland steunt de overheid haar inwoners juist tijdens een crisis. Daar worden bijna vanzelfsprekend miljarden voor vrijgemaakt.

Minder vertrouwen in de politiek
Sri Lanka zit sinds 2019 in een economische crisis. In 2022 was de inflatie 65%, terwijl het inkomen van de gemiddelde inwoner gelijk bleef. Het vertrouwen in de landelijke politiek is dan ook minimaal.

In 2022 werd de corrupte president Gotabaya Rajapaksa afgezet. Zijn familie regeerde sinds 2009. Veel familieleden waren minister. Het laatste kabinet telde maar liefst 80 ministers. “Buffels zijn slimmer dan de ministers in dit land”, riep een TukTuk-chauffeur naar mij op Sri Lanka.

Geloven Nederlanders meer in hun overheid dan de Sri Lankanen? Nee, in 2022 had 70% weinig vertrouwen in de landelijke politiek. Dat is sindsdien niet beter geworden, gezien de verschillende toestanden rondom Den Haag. De oorzaken zijn in Nederland misschien anders, maar het probleem is daardoor niet minder groot.

Een zwak onderwijssysteem
Zowel Sri Lanka als Nederland heeft een zwak onderwijssysteem. Ondanks de hoge verwachtingen van ouders en de samenleving. Dit zorgt voor perverse prikkels. Kinderen staan onder grote druk om de staatsexamens te halen. Er wordt veel waarde gehecht aan diploma’s. En kinderen volgen bijles vanwege de kwaliteit van het onderwijs.

Op Sri Lanka is commerciële bijles (Tuition) zelfs uitgegroeid tot een big business. Leraren verdienen daar meer dan in het regulier onderwijs. Daarom richten ze zich meer op de bijles, dan op het reguliere onderwijs. Daarnaast geven veel gepensioneerde leraren (60+) bijles, omdat hun pensioen te laag is om van te leven.

De kosten van bijles zijn hoog. Niet alle ouders kunnen het betalen. Hun kinderen hebben daardoor later minder kans op goed betaald werk. Op Sri Lanka is er sowieso sprake van een braindrain (zie ook linkje Griekenland, Palermo, Sarajevo). Geschoolde jongeren emigreren naar Australië, Nieuw-Zeeland of India. En ongeschoolde mensen werken vooral in het Midden-Oosten of India.

Het onderwijs op Sri Lanka is gratis. En er is een leerplicht. Toch kost het ouders geld. Ze betalen bijvoorbeeld zelf de schoolmaaltijd en gevulde schooltas. Voor arme gezinnen is dit een zware last. Zij hebben een inkomen van minder dan 100 euro per maand. Een schooltas van 40 euro is dus voor hen heel duur. Dit zorgt ervoor dat arme kinderen thuisblijven. Met alle gevolgen van dien.

Is de kwaliteit van het onderwijs en de prestatiedruk anders in Nederland? Hier is bijles ook belangrijk. In de afgelopen vijf jaar steeg het aantal commerciële bijschoolinstituten met 61%. Die zijn vooral bereikbaar voor welvarende gezinnen. Terwijl kwetsbare kinderen afhaken bij een zwakker wordend onderwijs. Bijvoorbeeld door te laag opgeleide leerkrachten, te grote klassen en te dure schoolreisjes. Minister Wiersma broedt overigens op maatregelen voor het inperken van huiswerkbegeleiding en commerciële bijles. Lees hier het artikel daarover in de Volkskrant.

Ook in Nederland blijft goed basisonderwijs een aandachtspunt waar we in moeten blijven investeren. Want met een groeiend lerarentekort, een al 20 jaar dalende kwaliteit van het onderwijs en steeds meer leraren met burn-outklachten doen we onze kinderen tekort.

We kunnen veel leren van Sri Lanka. In Nederland moeten we (blijven) investeren in goede basisvoorzieningen voor alle kinderen, extra hulp geven aan kinderen die dat nodig hebben. En werken aan het vertrouwen van burgers in de overheid.