Hulp om de Hoek: bibliotheken en sociaal werk vinden elkaar in sociaaljuridische dienstverlening
Al eerder zochten bibliotheken en sociaal raadslieden elkaar op om samen burgers te helpen op sociaal, financieel en juridisch gebied. Maar dat gebeurde meestal in gemeenten waar sociaal raadslieden en bibliotheken beide aanwezig waren. Binnen het project Hulp om de Hoek wordt dat anders. Nu gaan ze die ondersteuning juist aanbieden in gemeenten met wél een bibliotheek, maar zónder sociaal raadslieden en zónder Juridisch Loket. Die sociaaljuridische expertise wordt ingevlogen vanuit buurgemeenten die er wél over beschikken. Maar het doel blijft hetzelfde: betere toegang tot rechtshulp voor mensen die niet zo bekend zijn met de rechtsgang in Nederland.
Fijnmazig netwerk
Minister Dekker zei het begin dit jaar zo: ‘Nodig is een fijnmazig netwerk met landelijke dekking dat lokaal meer maatwerk mogelijk maakt. Soms is de gang naar de rechter onvermijdelijk, maar soms is een andere oplossing beter, waarbij je ook kijkt naar iemands problemen op andere levensterreinen. Ook die moet je aanpakken om te zorgen dat mensen verder kunnen met hun leven.’
Nodig daarvoor is dus laagdrempelige sociaaljuridische dienstverlening; voor iedereen en overal. En dat is precies het doel van Hulp om de Hoek. Ernst Radius, senior adviseur bij Sociaal Werk Nederland: ‘In veel gemeenten zijn daarvoor al sociaal raadslieden actief. Terecht noemt minister Dekker hen de huisartsen van de rechtsbijstand. Maar de kaart van Nederland vertoont nog te veel witte plekken. Dat gaan we nu samen met de bibliotheken oppakken. In gemeenten waar nog geen sociaal raadslieden zijn gaan we onderzoeken hoe we daar alsnog die basale, laagdrempelige ondersteuning kunnen inrichten. Dan kun je denken aan een inloopspreekuur van sociaal raadslieden uit een naburige gemeente of van een lokale goedgetrainde sociaal werker, eventueel aangevuld met getrainde vrijwilligers. Per pilotlocatie gaan we kijken wat de beste vorm is en met welke partners het beste kan worden samengewerkt. Maar we gaan in ieder geval geen níéuwe organisaties optuigen.’
Passende oplossing
Het initiatief past naadloos in de ontwikkeling van zowel het raadsliedenwerk als van de bibliotheken, aldus Ernst Radius. ‘De bieb is al lang niet meer alleen een uitleenbalie; anno 2020 is het een breed maatschappelijk informatiepunt in het hart van de lokale samenleving. De gemiddelde afstand van burger tot zijn de dichtstbijzijnde bibliotheek is 1,9 km, dus zij kunnen echt dicht bij huis ondersteuning bieden.’
Sociaal raadslieden verstevigen ondertussen hun plek in de eerstelijns sociaaljuridische hulp. Radius: ‘Een mooi voorbeeld daarvan is de net gestarte pilot Samenwerken in de eerstelijn. Daarin werken sociaal advocaten, sociaal raadslieden en medewerkers van het Juridisch Loket in Amsterdam, Nijmegen, Zwolle, Utrecht en Middelburg nauwer samen, met als doel sneller een passende oplossing voor rechtzoekenden. Veel vragen van burgers kunnen eenvoudig worden afgehandeld en opgelost. De praktijk leert echter ook dat burgers vaak meerdere of diepgaandere problemen hebben dan hun aanvankelijke vraag doet vermoeden. Daar heb je specifieke kennis voor nodig, maar ook een goed signalerend en doorverwijzend vermogen. Hulp om de Hoek is in zekere zin het verlengstuk daarvan in gebieden die het nu nog zonder sociaal raadslieden moeten doen.’
Budget is er
In de eerste fase van Hulp op de Hoek wordt bekeken op welke locaties wordt begonnen met de nieuwe vorm van sociaaljuridische dienstverlening. Ernst Radius: ‘We zoeken nu vooral gemeenten die wel een bibliotheek hebben, maar geen juridisch loket en geen sociaal raadslieden. Het zou mooi zijn als elders in de regio van deze gemeente een gemeente is die wél sociaal raadslieden aanbieden. Zo kunnen we onderzoeken of zij die buurgemeente kunnen ondersteunen. Hier is budget voor, maar het is wel de bedoeling dat dit op den duur uit lokale middelen wordt gefinancierd. Daarom moeten we ook de meerwaarde van deze werkwijze in de pilots waarmaken en burgers echt snel en goed helpen.’
