Met alleen woningspreiding haal je achterstandswijken niet uit het slop

In wijken met veel sociale huurwoningen is de leefbaarheid de afgelopen jaren aantoonbaar afgenomen. Dat blijkt uit het vervolgonderzoek in achterstandswijken van Aedes, de koepel van woningcorporaties. Door onveiligheid en overlast is het vertrouwen van bewoners in de overheid en in de toekomst tot een dieptepunt gedaald. In de reacties op het rapport wordt de oplossing vooral gezocht in een betere woningmix of meer duurdere woningen in deze wijken. Prima, maar hiermee los je de dagelijkse problemen van kwetsbare bewoners niet werkelijk op. Binnenlands Bestuur bericht hierover op 13 februari 2020.

Nieuw nationaal wijkenbeleid nodig
Onder anderen onderzoeker Jeroen Frissen stelde in de Volkskrant: ‘Het mengen van woningen is geen oplossing voor alles; goede zorg en maatschappelijke ondersteuning zijn net zo belangrijk’. Exact. En daarom maken Sociaal Werk Nederland, Valente en Vluchtelingenwerk Nederland zich sterk voor een nieuw, nationaal wijkenbeleid: een sociaal deltaplan om die verloedering te keren, in navolging van Hans Boutellier. Alleen een hechte coalitie van gemeenten, ondernemers, corporaties, politie, onderwijs, welzijnsorganisaties, maatschappelijke zorg en bewoners zelf, kan de neerwaartse spiraal doorbreken die Aedes nu haarscherp in beeld heeft gebracht. Dit vervolgonderzoek benadrukt nog eens de urgentie van de roep om daadkracht die Sociaal Werk Nederland en Aedes al in mei 2019 richtten aan het kabinet.

Maak middelen vrij voor ondersteuning in het dagelijks leven
Het punt is dit: anno 2020 worden goedkope socialehuurwoningen vooral toegewezen aan mensen met vaak lage inkomens en véél complexe hulpvragen, zoals statushouders, ouderen, en woningzoekenden vanuit de ggz, (jeugd)zorg en de maatschappelijke opvang. Willen we dat zij zich kunnen redden in hun nieuwe woonomgeving? Dan vraagt dat niet alleen om een evenwichtige spreiding van woningen, maar vooral ook om ondersteuning in het dagelijks leven door hulpverleners die kunnen werken met juist deze buurtbewoners.
Die tijdig signaleren dat iemand afglijdt, die helpen met toeslagen aanvragen of crisisopvang regelen. Die taallessen organiseren of iemand aan vrijwilligerswerk helpen. Dat voorkomt schooluitval, schulden, dakloosheid, een ziekenhuisopname, overlast, isolement, of gedwongen uithuisplaatsing. Dergelijke onnodige escalaties van beginnende problemen zijn ontwrichtend voor de mensen zelf én zijn kostbaar en ondermijnen de samenleving.

Deltaplan Sterke Sociale wijken als vervolg krachtwijkenaanpak
Dat inzicht is overigens niet nieuw, maar lag begin deze eeuw al ten grondslag aan de krachtwijkenaanpak van Ella Vogelaar. “Naast het vervangen van slechte portiekwoningen konden er ook sociale projecten (‘achter de voordeur’) worden opgezet. Helaas werd deze aanpak in de volgende kabinetsperiode weer afgebroken,” schreef de Amersfoortse oud-wethouder Jelle Hekman begin februari in de Volkskrant. Mede door die afbraak is sinds 2008 het aantal sociaal werkers landelijk met een kwart gekrompen. Zo is er een enorm gat geslagen in de sociale basis in dit soort wijken. En precies daarom is het tijd voor een comeback van de gecombineerde aanpak fysiek en sociaal: een deltaplan Sterke Sociale Wijken.

Het goede nieuws is dat gemeenten en professionals op wijkniveau allang weer zijn begonnen met die samenwerking, binnen wijkteams en tal van netwerken. Sociaal werkers, huismeesters, wijkverpleegkundigen, leerkrachten, vrijwilligers, ambtenaren, peuterleidsters en wijkagenten komen immers dezelfde mensen tegen. Zij weten allang dat vooral hun gezamenlijke inzet kwetsbare buurtbewoners houvast biedt bij het oplossen van uiteenlopende levensproblemen.

Kom in actie, keer het tij
De wijkprofessionals verdienen daarbij een steun in de rug. Vandaar onze dringende oproep aan het Rijk: stel gemeenten beter in staat om de sociale basis in de huidige achterstandswijken te verstevigen. De wil daartoe is er bij vrijwel alle betrokken partijen. Ze zien de urgentie, ze weten wat er mist en wat er nodig is. Een samenleving mag dan verwachten dat ook de landelijke overheid haar verantwoordelijkheid neemt. Als we nu in actie komen kunnen we het tij nog keren en de achterstandswijken uit het slop trekken.

Eric van der Burg, voorzitter Sociaal Werk Nederland
Abdeluheb Choho, directeur VluchtelingenWerk Nederland
Esmé Wiegman-van Meppelen Scheppink, directeur vereniging Valente (voorheen Federatie Opvang en RIBW).