Blog: AVG: disproportioneel en contraproductief
De AVG is een veelbesproken onderwerp. Sommigen vinden het een zegen en anderen zien de gruwelkant. Vanuit Sociaal Werk Nederland hebben we over beide kanten hierover een blog-geplaatst die eerst ergens anders was gepubliceerd.
Mocht u hierover uw mening willen delen, dan vernemen we dit graag. Mailt u dan naar avg@sociaalwerk.nl.
De Algemene Verordening Gegevensbescherming, inmiddels algemeen bekend als de AVG, is een gruwel. Niet alleen omdat elke burger die over een e-mailadres beschikt er mee doodgegooid wordt, maar vooral omdat het een voorbeeld is van disproportionele, onuitvoerbare en contraproductieve wetgeving.
Omdat er een aantal specifieke problemen bestaan van grote commerciële krachten die ongevraagd persoonsgegevens exploiteren, stellen we een verordening op waar iedereen aan moet voldoen. Dus ook al die instanties en personen die nooit en te nimmer voor een probleem hebben gezorgd en die met de bestaande wetgeving prima uit de voeten kunnen. Was de speeltuinvereniging bezig met het exploiteren van haar ledenbestand? De basisschool? De zzp’er die zijn klanten van een nieuwsbrief voorziet? Natuurlijk niet. Maar allemaal worden ze gedwongen om een privacybeleid vast te stellen, dat kenbaar te maken en in een modus-van-toestemming-vragen te gaan staan. Dat is buiten proporties.
We willen juist verbonden zijn
De AVG is bovendien onuitvoerbaar. Het is het dreigen met een boeman die zijn onbegonnen werk met hoge boetes moet zien te legitimeren. We leven immers in een netwerksamenleving die gedreven wordt door technologieën wier kracht het nu juist is om mensen permanent met elkaar te verbinden. Of het nu likes zijn, opgeslagen telefoonnummers, cookies, mails, ons bestaan is meer en meer getekend door het feit dat onze persoonsgegevens als stofdeeltjes door het digitale heelal zwerven.
Ja, zegt de Europese wetgever, maar daar willen we juist paal en perk aan stellen door burgers het recht op verwijdering te geven. Nog even afgezien van het feit dat je dit recht veel eenvoudiger kunt regelen, is het ook een illusie. We zijn al zover gedigitaliseerd dat het idee dat je daar als persoon een streep door zou kunnen trekken een naïeve voorstelling is, gebaseerd op het achterhaalde idee van papieren dossiers die je in een papierversnipperaar kunt stoppen.
Professionals worden teruggeworpen
Oké, je kunt je uit de digitale dossiers laten verwijderen van de speeltuinvereniging, de hockeyclub. Maar is dat de bedoeling? Je hoeft maar een blik te werpen op de ultra gewiekste privacyformulieren die je als Facebooker, Twitter-account-houder of WhatsApp-gebruiker geacht wordt in te vullen om te begrijpen dat deze bedrijven allang door de mazen van het AVG-net zijn ontsnapt.
Maar het meest dramatische is dat we met de AVG jaren worden teruggeworpen als het gaat om samenwerking tussen professionals in de publieke sector. Om die samenwerking mogelijk te maken zijn we onder meer gaan decentraliseren, om op de werkvloeren van buurten en wijken de verkokering te doorbreken. We wilden een einde maken aan de schier eindeloze opdeling van het menselijke bestaan, in door specialisten beheerde levensdomeinen waarvoor aparte loketten zijn ingericht (voor schulden, inkomen, werk, opvoeding, geestelijke gezondheid, et cetera).
Privacybescherming soms een obstakel
Die opdeling, daar wilden we vanaf, hetgeen tot vervelens toe geïllustreerd werd door verhalen over multiprobleemgezinnen waar 22 hulpverleners over de vloer kwamen. En al die professionals deden hun stinkende best, maar van kennis delen, informatie uitwisselen en vlot samenwerken kwam weinig terecht. De belangrijkste reden: mag niet vanwege ‘de’ privacy.
Inmiddels weten we dat dit argument vooral in de jeugdzorg aanzienlijk meer ernstige ongelukken, soms met dodelijke afloop, heeft opgeleverd dan rechtszaken waarin mensen juridisch verhaal probeerden te halen over de schending van hun privacy. Precies om die reden evalueerde de professionele praktijk in bijvoorbeeld wijkteams naar een ruimere, maar nog steeds wettelijke omgang met privacy, waarin bijvoorbeeld de veiligheid van kinderen of het voorkomen van oplopende schulden een belangrijker gewicht in de schaal legde dan het angstvallig naleven van vaak zelf veronderstelde privacyregels. Meer en meer werd privacy een situatie-gerelateerd begrip.
Aangezet tot behoedzaam gedrag
Deze nog lang niet voltooide omslag heeft heel veel moeite gekost omdat professionals als het om privacybescherming gaat vaak roomser zijn dan de paus. Zij zien het delen van persoonlijke informatie als een schending van hun professionele ethiek. Dat de wetgeving veel meer ruimte biedt dan dat zij veronderstellen wilden ze daarom vaak niet eens horen.
Die houding krijgt nu dankzij de AVG weer volop de wind in de zeilen. Daar zorgt de dreiging met grote boetes wel voor. Dat zal vooral managers bewegen om hun professionele troepen te instrueren om toch vooral geen risico te lopen. Er hoeft straks maar een keer een boete te worden uitgeschreven en heel hulpverleningsland schiet in de kramp.
Professionele angstvalligheid
Sterker, de AVG zal in dat opzicht als een uitnodiging fungeren voor bijvoorbeeld ouders die met hun kinderen in het onderwijs gaan shoppen wetend dat hun dossier toch niet zal worden doorgegeven. De AVG beschermt dus niet alleen persoonsgegevens, maar op deze manier ook bureaucratische praktijken, professionele angstvalligheid, institutionele risicomijding, shoppende cliënten, stronteigenwijze ouders, verwarde patiënten, meedogenloze incassobureaus, eigenlijk al die praktijken waar we nu juist van af wilden.
Misschien moeten we het in Europa daar ook eens over hebben.
Jos van der Lans is cultuurpsycholoog en publicist. Zie: www.josvdlans.nl en @josvanderlans
Foto: www.bluecoat.com/
Zie als tegengeluid ook: https://www.sociaalwerknederland.nl/thema/cao-juridische-zaken/nieuws/6359-skipr-blog-de-avg-is-een-zegen