Vijf belangrijke lessen uit Jaarcongres Sociaal Werk: Vuur van verandering 

Het vlamde en vonkte tijdens het Jaarcongres Sociaal Werk 2024, op 25 september in Apeldoorn. De 400 deelnemers deden inspiratie op, deelden ervaringen en wakkerden het vuur van verandering in elkaar aan. Hoe brengen we de branche verder, hoe kun je je organisatie versterken, de samenwerking verbeteren of meer maatschappelijke impact maken? We delen de vijf belangrijkste lessen en concrete handvatten die je kunt inzetten voor jouw organisatie. 

1. Blijf elkaars vuur aanwakkeren   
Tijdens zijn introductie benadrukte directeur-bestuurder Lex Staal de cruciale rol van sociaal werk als basisvoorziening binnen de samenleving. We bevinden ons in verschillende transities en overal in het land branden vuurtjes van verandering. Sociaal werk wordt steeds meer gezien als de oplossing voor veel van de maatschappelijke opgaven waar we als samenleving voor staan. Een kansrijke tijd, maar het vraagt ook veel van ons als professionals, sociaalwerkorganisaties en als branche. Hou houden we ons eigen vuurtje brandend? Hoe zorgen we voor voldoende brandstof, zoals duurzame financiering en ruimte om te doen wat echt nodig is in wijken en buurten? De oproep aan leden: verenig je rond het kampvuur en betrek partners die ons verhaal kunnen helpen vertellen. Alleen samen staan we sterk en kunnen we deze beweging mede vormgeven. 

2. Veranderen begint bij jezelf   
Veranderexpert Thom Verheggen benadrukte de kracht van een wendbare mindset in sociaal werk. Organisaties maken vaak systematisch keuzes op basis van wat ‘hoort’ in plaats van wat ‘helpt’. Deze denkrichting wordt sterk beïnvloed door de context, zoals systemen, protocollen en verantwoordingseisen. Veranderen begint echter bij jezelf: voel je spanning om te veranderen en blijf je hangen in wat hoort? Of sta je stevig genoeg om de bedoeling voor ogen te houden, en te doen wat helpt? Breng voor jezelf figuurlijk de ‘magneetjes’, die je tegenhouden om te doen wat helpt, in kaart en kijk of je hier (samen) invloed op hebt. Luister naar je intuïtie en volg je morele kompas.  

3. Claim je plek   
Politicoloog en publicist Pieter Hilhorst ging in gesprek met directeur-bestuurders Gwen Spies (Welzijnskwartier) en Hans Bonten (WijZ welzijn en De Kern Maatschappelijke Dienstverlening) over maatschappelijke ontwikkelingen, concurreren én elkaar versterken in het sociaal werk. Het sociaal werk wordt nog niet goed op waarde geschat omdat beleidsbepalers volgens Hilhorst nog te vaak de verkeerde kant op kijken. Hans Bonten gaf voorbeelden uit de praktijk waaruit bleek dat sociaalwerkorganisaties hun unieke waarde en impact beter zichtbaar moeten maken, vooral in de samenwerking met grotere spelers zoals zorgorganisaties. Gwen Spies benadrukte dat iedereen trots het verhaal van sociaal werk moet kunnen vertellen; of je nu voor de camera staat of in gesprek raakt op het schoolplein.    

                         

4. Laat je met zelfvertrouwen vertegenwoordigen  
Een belangrijke oproep kwam van Ton van Houten, bestuursvoorzitter van zorgverzekeraar Zorg en Zekerheid. Om regionaal goed aan tafel te komen, moet je jezelf als sociaalwerkorganisaties verenigen. Want een zorgverzekeraar kan niet met twintig partijen in gesprek. “Laat je mandateren, sta toe dat een ander je vertegenwoordigt.” Zowel Van Houten als Iris Leene, concerndirecteur bij gemeente Apeldoorn en bestuurslid bij Divosa, geloven dat het sociaal werk een basisvoorziening moet zijn. Dit vraagt echter wel om structurele financiering. Hier vonkte het even, toen Van Houten stelde dat dit niet afhankelijk mag zijn van “ravijnjaren en lantarenpalen”. Geld overhevelen van het medisch naar het sociaal domein is volgens de sprekers ook niet genoeg: het gaat erom dat zorg en sociaal het echt samen gaan doen, in de regio en in de wijk. Van Houten zinspeelde op een opening die de financiering voor het sociaal domein beter mogelijk maakt: inmiddels is die kogel door de kerk.  

5. Benut ervaringskennis om verbinding te maken
Katie Eppenhof, Sociaal Werker van het Jaar 2024, benadrukte de kracht van ervaringskennis in het sociaal werk. Haar eigen ervaringen vormen de basis van haar werk als jongerenwerker, waarmee ze een veilige en vertrouwde band opbouwt met jongeren. Eppenhof pleitte voor meer zichtbaarheid en erkenning van deze ervaringskennis binnen het vak. Ook moedigde ze collega’s aan om hun eigen vuur voor het sociaal werk aan te wakkeren: “Eén ding moet voor ons altijd voorop blijven staan: we doen dit werk voor en met onze doelgroep, vanuit ons hart en onze expertise. Dat moeten we echt blijven voelen.”    

Het Jaarcongres Sociaal Werk wordt georganiseerd door Sociaal Werk Nederland en arbeidsmarktplatform Sociaal Werk werkt!. Bekijk alle presentaties die beschikbaar zijn gesteld op de congres website.