Nieuw incassostelsel ‘schulden klein houden’ stap dichterbij

Minister Weerwind voor Rechtsbescherming en minister Schouten voor Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen hebben een contourenschets civiele invordering naar de Tweede Kamer gestuurd. In deze notitie worden maatregelen uitgewerkt die ervoor kunnen zorgen dat schulden niet snel oplopen. De aanbevelingen uit het recente onderzoek Schulden klein houden en perspectief bieden van SchuldInfo, Hogeschool Utrecht en Sociaal Werk Nederland/Landelijke Organisatie Sociaal Raadslieden (LOSR) hebben een centrale plek gekregen in deze contourenschets.

Zet het collectieve belang centraal
In het huidige stelsel staat de inning van de individuele vordering centraal. In een situatie met meerdere crediteuren is er geen coördinatie op alle vorderingen van een debiteur. Het stelsel zet crediteuren ertoe aan met elkaar te concurreren om de afloscapaciteit van de debiteur, met als gevolg oplopende kosten en langere aflostermijnen. Als één van de crediteuren beslag legt, zet dat andere crediteuren ertoe aan om ook beslag te leggen, met een verdere (onwenselijke) kostenoploop als gevolg.

Coördinatie ligt in het huidige stelsel primair bij de debiteur. Dit is problematisch, want deze heeft in een situatie van stress en schulden vaak niet het doenvermogen om met alle afzonderlijke crediteuren tot afspraken te komen. Daarbij hanteren veel crediteuren bij betalingsregelingen een voorwaarde in de vorm van een minimaal te betalen bedrag per maand of een maximale termijn van bijvoorbeeld zes maanden waarbinnen de achterstand moet zijn voldaan. Pas als mensen zich melden bij schuldhulpverlening is er sprake van hulp door een bevoegde professional bij de coördinatie opdat de betalingsverplichtingen binnen het budget passen. Bijkomend probleem is dat de debiteur vaak geen integraal overzicht heeft van alle schulden.

Mogelijke aanpassingen gericht op een collectief belang die in de contourenschets worden genoemd:

• Zorg voor een integraal schuldenoverzicht, zodat burgers sneller inzicht krijgen in alle schulden, betalingsachterstanden en beslagen.
• Bied debiteuren in een eerdere fase hulp bij de coördinatie van schulden en het opstellen van een collectief afbetalingsplan, zodat schulden zo snel mogelijk en zoveel als mogelijk minnelijk opgelost kunnen worden.
• Bied ruimte voor goedkopere procedures om te kunnen meedelen in beslag, zodat de kosten voor beslag niet onnodig oplopen.
• Bezie of de huidige systematiek rondom preferentie van vorderingen aanpassing behoeft, zodat een collectief afbetalingsplan mogelijk is.
   

Voer een sociale ministerieplicht (zorgplicht) in
Bij bovenstaande maatregelen kunnen deurwaarders een waardevolle rol spelen. Ze hebben echter geen formele bevoegdheid en geen verplichting om een debiteur door te verwijzen naar gemeentelijke schuldhulpverlening bij problematische schulden. Sterker nog: schuldeisers zullen een verwijzing ook niet altijd aanmoedigen. De primaire taak van de deurwaarder is het verrichten van ambtshandelingen in opdracht van de schuldeiser. Om de onafhankelijke positie van de deurwaarder verder te versterken en de belangen van de debiteur beter af te wegen, kan overwogen worden om naast de ministerieplicht ook een sociale ministerieplicht (c.q. zorgplicht) in te voeren.

Beperk de kostenoploop
De verschillende invorderingsmaatregelen die de schuldeiser kan nemen gaan gepaard met een kostenoploop, in het bijzonder op het moment dat de rechter wordt ingeschakeld. Deze kostenoploop is niet alleen nadelig voor de debiteur maar heeft ook tot gevolg dat de schuldeiser langer moet wachten voordat de volledige schuld is betaald. Mogelijke maatregelen die in de contourenschets worden genoemd zijn:

• Herijk de wettelijke buitengerechtelijke incassokosten. 
• Geef de mogelijkheid om een dagvaarding tijdelijk op te schorten.
• Baseer griffierechten op de partij die voor de kosten wordt veroordeeld, in plaats van de partij die de zaak aanbrengt.
• Verbied het verdienen aan executiedossiers.
   

Er zijn ook andere maatregelen in de contourenschets uitgewerkt. Hopelijk gaat het nieuwe kabinet voortvarend aan de slag met de vormgeving van een nieuw incassostelsel. Een incassostelsel waar zowel crediteuren als debiteuren beter van worden.

Neem voor meer informatie contact op met Sandra van Elten.

Lees ook:

• Kamerbrief Verkenning civiele invordering met als bijlage Contourenschets civiele invordering (juli 2024)
• Kamerbrief Derde voortgangsrapportage aanpak geldzorgen, armoede en schulden (juni 2024)
• Nieuwsbericht Herijking incassosysteem nodig voor schuldeisers én debiteuren (oktober 2023)