Opinie: Naar een echt integraal zorgakkoord

Na intensief overleg tekenden afgelopen vrijdag bijna alle betrokken zorgpartijen het Integraal Zorgakkoord (IZA). Alleen de Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV) heeft geen handtekening gezet. Het zorgakkoord is minder ‘integraal’ dan de titel doet vermoeden, betogen Lex Staal (directeur-bestuurder Sociaal Werk Nederland) en Esmé Wiegman (directeur Valente) vandaag op de website van Binnenlands Bestuur. Dat is een gemiste kans, want duurzame oplossingen voor de uitdagingen in de zorg zijn voor een belangrijk deel in welzijn te vinden. “Wanneer we primair blijven redeneren vanuit ‘de zorg’, komen we niet tot de noodzakelijke omslag.”

Lees het gehele opinieartikel op de website van Binnenlands Bestuur of hieronder:

Wat een echt integraal zorgakkoord is

In de afgelopen week was er veel aandacht voor de vraag welke zorgpartijen het Integraal Zorgakkoord tekenen of juist niet. Het Integraal Zorgakkoord is minder integraal dan de titel doet vermoeden. Het betreft slechts de gezondheidszorg die onder de Zorgverzekeringswet valt. Sociaal Werk Nederland en Valente zijn daarom niet als onderhandelaars en ondertekenaars gevraagd. Dat is een gemiste kans, want oplossingen voor gezondheidsproblemen zijn voor een groot deel in welzijn te vinden. In een echt integraal zorgakkoord is evenveel aandacht voor zorg én welzijn.

Wie ziek is, moet naar de dokter. Maar voor een toekomstbestendige, toegankelijke en betaalbare zorg is het de hoogste tijd voor een gezamenlijke omslag in het werken aan (positieve) gezondheid. Dit is een breed begrip: het gaat om het vermogen van mensen om veerkrachtig te zijn, om met de fysieke, emotionele en sociale levensuitdagingen om te gaan en zoveel mogelijk eigen regie te voeren. Het komt erop neer dat je kijkt naar wat wél kan. Daarbij ga je uit van het normaliseren van iemands leven, in plaats van te medicaliseren en alles via specialismen aan te pakken. En werk je aan een gezonde en veilige leefomgeving en een sterke sociale basis in wijken en buurten.

Het vergroten van de gezondheid vraagt daarmee een brede inzet door vele verschillende partijen. De Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RvS) schrijft in haar rapport Wissels omzetten voor een veerkrachtige samenleving (2021) treffend welke ‘omzettingen’ nodig zijn: van zorg voor het individu naar zorgen voor de samenleving; van leefstijl naar leefomgeving; van productiegedreven naar waardegedreven zorg en ondersteuning; en van institutioneel belang naar publiek belang en samenwerking. Ook in het recente RvS-rapport Ruimte maken voor ontmoeting wordt het belang van de buurt als gezonde en sociale leefomgeving benadrukt. Wij zouden de IZA-partijen nadrukkelijk willen oproepen om ‘zorgen voor mensen’ te veranderen in ‘zorgen met mensen’, maar ook ‘zorgen dat mensen’. Je faciliteert dan immers de inzet van eigen kracht, talentontwikkeling en het nemen van eigen regie. Wanneer we primair blijven redeneren vanuit ‘de zorg’, komen we niet tot de noodzakelijke omslag.

Onze leden spelen een essentiële rol in de omslag naar preventie en positieve gezondheid

Onze leden spelen samen met andere partners een essentiële rol in die omslag naar preventie en positieve gezondheid. Preventie zien we breed. Het gaat om vernieuwing en zorg op de juiste plek en dat begint bij een sterke sociale basis. We werken aan sterke gemeenschappen in wijken en buurten en ondersteunen mensen op alle levensdomeinen, zoals werken, leren, wonen, sociale relaties en schulden. Dichtbij de leefwereld van mensen kunnen we de bestaanszekerheid en vitaliteit van mensen helpen versterken, veiligheid herstellen, waar nodig met de hulp van specialistische zorg en ondersteuning. Zo kunnen mensen worden gemotiveerd om (weer) mee te doen en hun talenten te ontplooien, en kan erger worden voorkomen.

Thuiswonende ouderen die eenzaamheid ervaren, mensen met psychische problemen, jongeren die tussen wal en schip dreigen te vallen, vrouwen die geweld achter de voordeur meemaken: het zijn eerst en vooral wijkbewoners. Dat vraagt dus ook om een wijkgerichte aanpak, waarin partners als sociaalwerkorganisaties, gemeenten, woningcorporaties, maatschappelijke zorgorganisaties én zorgpartijen samen doen wat nodig is voor die bewoners. Met een gezamenlijke wijkgerichte bekostiging en zonder indicatie.

Dit blijkt vaak ook goedkoper dan het huidige systeem. Binnen welzijn wordt immers gekeken naar wat mensen zelf en met elkaar kunnen en hoe daarin professionele ondersteuning van groepen het beste vorm kan krijgen: collectief als het kan, individueel als het moet. En dat rendeert. Uit recent onderzoek van SEOR (Erasmus School of Economics) blijkt dat een euro geïnvesteerd in welzijn, 1,60 euro oplevert, nog los van wat het oplevert voor mensen zelf. Een combinatie dus van meer welbevinden en minder kosten.

Daar zouden wij voor tekenen!

Lex Staal, directeur-bestuurder Sociaal Werk Nederland

Esmé Wiegman-van Meppelen Scheppink, directeur Valente (branchevereniging voor participatie, begeleiding en veilige opvang)