Vitaal ouder worden

In 2040 is een kwart van de bevolking ouder dan 65 jaar en het aantal tachtigplussers zal in de komende twintig jaar verdubbelen, voorspelt het CBS. Dat is op zichzelf goed nieuws: we leven steeds langer en kunnen tot op hoge leeftijd meedoen en bijdragen aan de samenleving. Wel zijn er grote verschillen tussen (groepen) ouderen en met de jaren neemt uiteindelijk de kwetsbaarheid toe. Méér zorg is niet de oplossing: de ouderenzorg loopt nu al tegen personeelstekorten aan.

De samenwerking tussen het sociaal en medisch domein krijgt ook voor ouderen steeds meer vorm. De beweging Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO) geeft hier mede richting aan, onder andere via het in 2024 ontwikkelde Generiek Kompas en de handreiking kwetsbare ouderen die voorjaar 2025 verschijnt. De toekomst vraagt om een flexibele samenwerking tussen partners in zorg en welzijn voor ouderen die langer thuis blijven wonen, passend bij ieders kracht en kwetsbaarheid. De toekomst vraagt ook om bewustwording dat een vergrijzende samenleving de hele gemeenschap aangaat. Een leeftijdsvriendelijke samenleving, waarin jong en oud elkaar ontmoeten en iedereen zich uitgenodigd voelt om mee te doen, is uiteindelijk voor iedereen prettig. Sociaal werkers spelen een cruciale rol om deze verbinding te helpen vormgeven.

De kracht van sociaal werk

Sociaal werkers kunnen veel betekenen voor ouderen. We zien de kracht in mensen en helpen om deze te versterken, in nauwe samenwerking met de directe leefomgeving. Collectief waar het kan, individueel als het nodig is. We weten dat leeftijd een slechte voorspeller is van iemands vitaliteit en ‘de oudere’ bestaat niet. Als je ouderen benadert vanuit de mate van kwetsbaarheid, dan kan het sociaal werk in alle fasen van grote betekenis zijn:

Bij vitale ouderen is het sociaal werk van waarde op thema’s als participatie, preventie en verbinding. Sociaal werkers werken samen met bewoners aan een levendige buurt, organiseren ontmoeting en dagbesteding.
Bij ouderen die beginnend kwetsbaar zijn, zit de meerwaarde vooral in het terugdraaien of vertragen van achteruitgang en het vergroten van zelfredzaamheid. Juist hier is de samenwerking tussen sociaal werk (participatie en verbinding) en zorg cruciaal.
Ook bij ouderen die zeer kwetsbaar zijn, zijn er mogelijkheden om de participatie te versterken. Hier is vooral de rol van naasten en de gemeenschap van belang om de (mantel)zorg te ontlasten en de sociale verbondenheid met de wijk te behouden.

Prettig en veilig ouder worden in je eigen wijk of buurt staat en valt bij een sterke sociale basis. Sociaal werkers activeren, ondersteunen en verbinden buurtbewoners en versterken zo hun veerkracht in de eigen buurt. Samen met bewoners(initiatieven), zorgpartijen, maatschappelijke organisaties en gemeenten. Lees er hier meer over.

Goede samenwerking in de eerstelijnszorg, bijvoorbeeld via Welzijn op Recept, is ook cruciaal om thuiswonende ouderen de zorg en ondersteuning te bieden die het beste past. Lees er hier meer over.

Kennis en inzichten

Uit diverse onderzoeken naar de financiële en maatschappelijke impact van sociaal werk voor ouderen ontstaat een overtuigend beeld dat sociaal werk rendeert. Zo onderzocht SEOR (Erasmus School of Economics) in 2021 51 businesscases, onder meer naar ouderenwerk en Welzijn op Recept. De baten bleken gemiddeld een factor 1,6 hoger te liggen dan de kosten. Van Welzijn op Recept is eind 2022 aangetoond dat het kostenbesparingen tot wel tien procent kan opleveren in de eerstelijnszorg en langdurige zorg. Ook onderzoek van Cigar Box in 2023 naar o.a. het effect van sociaal werk op het terugdringen van eenzaamheid onder ouderen, liet zien dat deze investeringen zich dubbel en dwars terugverdienen. Er zijn ook indrukwekkende resultaten op projectniveau: zo kan door Sociaal Arrangeren zwaardere zorg voor ouderen die thuis wonen met gemiddeld ruim zeven maanden worden uitgesteld.

Actueel

De laatste ontwikkelingen

All Vitaal ouder worden Vitaal ouder worden

Actueel

Vitaal ouder worden: praat mee in de regio

15 april 2025

Gepubliceerd op In het kader van de WOZO-beweging – Praat vandaag over morgen, worden er overal in het land bijeenkomsten georganiseerd. Terugkerende gespreksonderwerpen zijn onder meer het behoud van eigen…

Actueel

Herziene versie Handreiking Kwetsbare ouderen thuis

13 maart 2025

Gepubliceerd op De Handreiking Kwetsbare ouderen thuis uit 2021 is aangepast. In de wijk zijn inmiddels meer disciplines betrokken bij de integrale zorg en ondersteuning voor thuiswonende ouderen en er…

Actueel Uitgelicht

Tien tips voor World Social Work Day: solidariteit tussen generaties

3 maart 2025

Gepubliceerd op Op dinsdag 18 maart is het World Social Work Day, met dit jaar als thema ‘het versterken van solidariteit tussen generaties’. De initiatiefnemer, de International Federation of Social…

Meer actualiteit

Praktijkvoorbeelden

Sociaal arrangeren

In het concept Sociaal Arrangeren in Nijmegen is er één aanspreekpunt voor kwetsbare ouderen thuis. En dat werkt: de ervaart een hogere kwaliteit van leven, mantelzorgers worden ontlast en zwaardere zorg wordt uitgesteld.

Samen thuis

Woonzorgconcept Samen thuis in Breda is ontwikkeld vanuit de wensen en verlangens van (vitale en minder vitale) bewoners. Het is een initiatief van Surplus (combinatie sociaal werk en ouderenzorg), de woningcorporatie en gemeente Breda.

LeefGoed

In Veghel verrijst een nieuwe woonwijk op een kloosterterrein. LeefGoed is een initiatief van elf organisaties vanuit sociaal werk, zorg, wonen, onderwijs en de gemeente. Het WOZO-team van VWS kwam er al even kijken.

Zorgzame buurt West-Brabant

Welzijn, wonen en zorg beter op elkaar afstemmen, zodat mensen langer in hun vertrouwde omgeving kunnen blijven wonen. Thuiszorg West-Brabant (TWB) en sociaalwerkorganisatie WijZijn zetten in op krachtige netwerken dichtbij inwoners.

Meer praktijkvoorbeelden

In de ideeënbundel Beproefde formules, gedurfde experimenten vind je inspirerende voorbeelden vanuit de praktijk. Zoals de Lang Leven Thuisflats in Amsterdam, waar verouderde seniorencomplexen in samenspraak met bewoners worden ‘opgeplust’ (p.6) en de Derde Helft, gestart in Utrecht, om ouderen in beweging te brengen en elkaar te laten ontmoeten (p.14).

Download de publicatie