Verkiezingsblog JA21: De kracht van het vangnet

Directeur-bestuurder Lex Staal schrijft blogs over de verkiezingsprogramma’s die verschijnen. Hoe kijkt hij met de bril van sociaal werk naar de plannen van de politieke partijen? Waar zien we aanknopingspunten, waar worden juist kansen gemist? In de afsluitende blog aandacht voor het programma van JA21, ‘De Juiste Aanpak voor Nederland’.

Het laatste verkiezingsprogramma waar ik over wil schrijven is dat van JA21, een partij die steeds meer wordt genoemd als de partij die kan zorgen voor een meerderheid van een mogelijk nieuw kabinet in de Tweede Kamer. Het motto van JA21 is helder: minder regels, meer markt, meer verantwoordelijkheid. Een partij die claimt te zeggen waar het op staat. In die helderheid schuilt ook een opdracht aan ons: wat betekent dit voor sociaal werk, en voor de mensen met wie wij dagelijks werken?

De woning als fundament
JA21 wil het investeringsvertrouwen terugbrengen door de huurmarkt te “ontgrendelen” met minder regulering, door tijdelijke contracten toe te staan voor bredere doelgroepen, en fiscale verlichting. Dat klinkt aantrekkelijk, maar een woning is natuurlijk méér dan het dak boven je hoofd. Het is ook de wijk waarin je woont, de voorzieningen die er zijn. En de vraag is of de markt hier echt de oplossing gaat zijn. Een markt die meer beweegt, brengt ook meer onzekerheid. Wie een tijdelijk huurcontract heeft, kan moeilijker wortelen in een wijk, zal zich minder hechten aan buren, minder investeren in de gemeenschap. En dat doet iets met de stabiliteit, de verbinding, het vertrouwen. De “straatje erbij”-gedachte van JA21 spreekt meer tot de verbeelding. Kleinschalige oplossingen waar gemeenschappen sterker van worden. Dáár zit een punt van ontmoeting tussen sociaal beleid en bouwbeleid.

Werken moet lonen, maar wat als het (nog) niet lukt?
JA21 wil werken weer laten lonen door lasten te verlagen, toeslagen te vereenvoudigen en mensen te activeren. Dat uitgangspunt delen we graag. Vanuit de wijken weten we hoe demotiverend het kan zijn als werk nauwelijks meer oplevert dan een uitkering. Maar er is ook een andere realiteit: voor veel mensen is ‘weer aan het werk gaan’ niet simpelweg een kwestie van willen. Chronische gezondheidsproblemen, de druk van mantelzorg, schulden, psychische kwetsbaarheid; het zijn geen smoesjes, het zijn serieuze dagelijkse obstakels. Een activerend vangnet werkt pas als er écht ruimte is voor maatwerk, begeleiding en herstel. “Geen betutteling, maar vertrouwen in mensen om zelf de juiste keuzes te maken,” zegt JA21. Dat snap ik. Maar vertrouwen het betekent óók uitgaan van de goede intenties van mensen. Bijna iedereen wil meedoen en naar vermogen een steentje bijdragen.

“Bouw een vangnet dat niet alleen opvangt, maar ook optilt”

Een vangnet voor iedereen
Het meest sympathieke deel van JA21’s programma vind ik de erkenning dat mensen soms door tegenslag aan de onderkant van de samenleving terechtkomen. Daarvoor is een robuust vangnet nodig, zeggen ze; één dat helpt om weer op eigen benen te staan. Helemaal mee eens. Maar de kracht van een vangnet zit niet in de strengheid van de verplichting, maar in de warmte van de ondersteuning. Sociaal werkers weten: mensen komen pas echt in beweging als ze zich gezien voelen. Niet uit angst voor sancties, maar vanuit hoop op perspectief. Daarom pleit ik ervoor om het activatiebeleid van JA21 te verbinden met een sociale investering: combineer verplichting met begeleiding, autonomie met aandacht. Zo bouw je een vangnet dat niet alleen opvangt, maar ook optilt. Een wettelijke verankering van voorzieningen en ondersteuning in wijken en buurten, bijvoorbeeld via een Wet Sociale Basis, kan ervoor zorgen dat alle inwoners van Nederland hierop kunnen rekenen. Ongeacht in welke gemeente je woont. Ik zeg hier overigens bewust ‘alle inwoners’ en niet ‘alle Nederlanders’.

“Linksom of rechtsom, het draait om een samenleving die niemand laat vallen”

Hoop in tijden van politieke tegenstellingen
Politiek draait om keuzes, sociaal werk om mensen. JA21 kiest voor eenvoud, markt en zelfstandigheid; waarden die we kunnen waarderen, mits ze worden ingebed in vertrouwen, menselijke maat en gemeenschapskracht.

Sociaal werkers staan niet aan de zijlijn van dit debat. Wij zien wat beleid doet in het leven van mensen. Laten we dus blijven praten, blijven spiegelen, en vooral blijven doen waar we goed in zijn: mensen versterken, buurten verbinden en hoop organiseren — juist in tijden van politieke tegenstellingen. Want uiteindelijk, linksom of rechtsom, is dat waar het om draait: een samenleving die niemand laat vallen, ook niet in de vaart van de markt.

Reageren? Stuur ons een e-mail.

Lees ook de blogs in deze serie over de verkiezingsprogramma’s van de VVD, de SP, GroenLinks-PvdA, de BBB, de PVV, het CDA en D66.

Lees meer over onze inzet voor de Tweede Kamerverkiezingen op deze themapagina.

Deel deze pagina via