Blog: Tijd voor een brede, sociale blik op preventie

In april informeerde staatssecretaris Karremans de Tweede Kamer over zijn plannen op gebied van preventie. Het bekende mantra: focus is geboden gezien de beperkte financiële middelen. Volgens senior adviseur Jennifer Elich moeten de wissels rigoureus om: investeer in bestaanszekerheid en sociale netwerken.

In april deelde staatssecretaris Vincent Karremans (Jeugd, Preventie en Sport) met de Tweede Kamer de ‘eerste contouren’ van zijn ‘samenhangende preventiestrategie’. In deze Kamerbrief erkent hij dat veel gezondheidsproblemen te maken hebben met maatschappelijke achterstanden zoals armoede, schulden en een onzekere werksituatie. Toch ligt de nadruk weer sterk op een gezond verstand, doenvermogen van de burger en interventies op gebied van leefstijl: ‘van de gezonde keuze, de makkelijke keuze maken’. Via een gezond voedselaanbod, het aanleren van goede gewoontes, het tegengaan van verslavingen.

De bewindspersoon geeft hierbij een winstwaarschuwing: de ambities zijn groot maar er is minder geld, vooral door het wegvallen van tijdelijke middelen bij het Rijk, provincies en gemeenten. “We moeten dan ook spaarzaam omgaan met de schaarse financiële middelen en meer focus aanbrengen”, aldus de staatssecretaris.

Juist nu alles draait om een weerbare samenleving, moet je inderdaad verstandig investeren. Namelijk in de kracht van de samenleving die ligt in sociale netwerken. Karremans had zijn beleidsbrief beter kunnen omdraaien en starten met bestaanszekerheid én het versterken van de sociale kwaliteit en het sociaal werk in wijken en buurten. Met goede voorzieningen die juist ook toegankelijk zijn voor bewoners met minder doenvermogen (want weten is nog geen doen) en beperkt economisch en sociaal kapitaal.

Als je focus aanbrengt in preventiebeleid, richt je dan op de ongelijk verdeelde sociale determinanten van gezondheid – zoals bestaanszekerheid, wonen, werk, onderwijs, de leefomgeving! De Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) heeft daar twee jaar geleden een krachtig advies over geschreven, Op onze gezondheid. Volgens het adviesorgaan moeten we ons niet blindstaren op individueel gedrag, maar kijken naar collectieve uitkomstmaten. Zoals minder astma op populatieniveau dankzij schonere lucht. Of minder klachten als gevolg van chronische stress omdat mensen zich minder zorgen hoeven te maken over hun inkomen. Focus daarbij op die buurten waar de achterstand het grootst is, en waar dus de meeste gezondheidswinst te behalen valt. Versterk de sociale cohesie, waardoor omzien naar elkaar gestimuleerd wordt.

 “Als je focus aanbrengt in preventiebeleid, richt je dan op de ongelijk verdeelde sociale determinanten van gezondheid – zoals bestaanszekerheid, wonen, werk, onderwijs, de leefomgeving!”

Carla Kolner, programmacoördinator ‘Samenspel Sociaal Gezond’ aan de Hogeschool Utrecht, maakt in haar proefschrift een scherp onderscheid tussen preventie vanuit gezondheid en preventie vanuit welzijn. De ouderwetse focus op ‘de gezonde keuze’ is een luxe die is voorbehouden aan mensen die hun leven en relaties op orde hebben, stelde Kolner in een recent interview op onze website. Die luxe geldt helaas lang niet voor alle Nederlanders. Of zoals Tim ’S Jongers eerder schreef voor De Correspondent: “Als je dagelijks met tien knopen in je maag rondloopt, denk je er simpelweg niet meer aan om er broccoli in te stoppen.”

In een tweede Kamerbrief in april lichtte Karremans zijn voornemen toe om een investeringsmodel voor preventie te laten ontwikkelen. Het idee is om preventieve maatregelen en activiteiten te beoordelen op hun budgettaire en gezondheidseffecten. Oftewel: wat kost de maatregel en wat levert deze op? Het is belangrijk dat bij de opbrengsten niet alleen wordt gekeken naar geld. Het Centraal Planbureau (CPB) becijferde eerder deze maand al dat investeren in preventie niet per definitie zorgt voor dalende zorguitgaven. Wél versterkt een verbeterde gezondheid de samenleving als geheel: mensen ervaren een hogere kwaliteit van leven, kunnen (weer) meedoen, zijn productiever. “Gezondheid is niet alleen een uitgavenpost, maar kan ook gezien worden als een doel op zich,” aldus het CPB.

We roepen de staatssecretaris en het kabinet op om nu eindelijk werk te maken van brede preventie. Maak gezondheid bereikbaar voor alle inwoners! Investeer in sociale netwerken, bestaanszekerheid, kansengelijkheid en weerbare wijken en buurten. En houd naast het financieel rendement van preventiemaatregelen ook oog voor democratische waarden als solidariteit, menswaardigheid en sociale rechtvaardigheid.

Deel deze pagina via