Opbouwwerk: honderd jaar oud en vitaler dan ooit

In 2025 vieren we het honderdjarig bestaan van opbouwwerk in Nederland. Dit onderdeel van het sociaal werk is relevanter dan ooit en onder meer cruciaal voor het laten slagen van de klimaat- en energietransitie. Lees het krachtige essay, bekijk de handige kennisclips en beluister de podcasts over sterk opbouwwerk. En wijs je medewerkers op de leergang Samenlevingsopbouw 2025-2026, waarvoor de inschrijving is geopend.

Honderd jaar geleden ontstond het opbouwwerk in het verarmde zuidoosten van Drenthe, waar de turfindustrie compleet was ingestort. Sociaal werkers gingen mensen en gemeenschappen versterken en samenlevingsopbouw groeide uit tot een krachtige en relevante beweging die Nederland door de jaren heen veel gebracht heeft. Lees meer over de rijke historie van het opbouwwerk op de website Canon Sociaal Werk. Je vindt daar ook het affiche van netwerk van opbouwwerkers Krachtproef met honderd redenen waarom opbouwwerk belangrijk is. Inmiddels is het opbouwwerk bezig aan een ware comeback en de vraag naar deze vakmensen zit dan ook flink in de lift.

Lees het essay
Op verzoek van het Nationaal Klimaat Platform en Krachtproef schreef Jos van der Lans het essay Waarom de energietransitie zonder opbouwwerk vast gaat lopen! Hij schetst de historie van het opbouwwerk en laat zien dat de professie op meerdere momenten in de moderne sociale geschiedenis van Nederland een doorslaggevende rol heeft gespeeld. Nu staan we met de klimaat- en energietransitie opnieuw voor zo’n moment. Als we echt willen dat dit een thema is waarvoor mensen samen verantwoordelijkheid nemen in hun eigen woonomgeving, dan moeten we investeren in hun gemeenschappelijkheid. En in de vakmensen die daar hun beroep van hebben gemaakt: opbouwwerkers. Want dit gaat niet vanzelf, en het vraagt om een samenhangende aanpak. Want als een buurt onveilig is, als verloedering op de loer ligt, als mensen elkaar niet kennen of gedag zeggen, waarom zouden mensen dan wel samen in beweging komen voor zoiets als duurzaamheid?

Lancering Actieplan Energie voor de Wijk
Het Nationaal Klimaat Platform en Krachtproef werken samen met onder meer Sociaal Werk Nederland, BPSW en Movisie aan een offensief om met structurele hulp vanuit het opbouwwerk lokale gemeenschappen te versterken en een stem te geven in de toekomst van hun buurten, wijken en dorpen. Binnenkort presenteren we een Actieplan Energie voor de Wijk waarin de urgentie van de opgave en de randvoorwaarden voor een succesvolle bijdrage van het opbouwwerk aan de energietransitie wordt beschreven.

Beluister de podcasts
In het kader van honderd jaar opbouwwerk zijn ook interessante podcasts gepubliceerd. Zoals een gesprek met sociologe Leida Schuringa. Zij was opbouwwerker in de Utrechtse wijk Oudwijk, schreef er boeken over en betoogt dat opbouwwerk juist in tijden van polarisatie een cruciale rol kan spelen. Beluister Leida’s verhaal op Spotify of YouTube. Maarten Snel was coördinator van de Werkplaats Opbouwwerk Noord Nederland (WONN) die zich inzette voor methodisch en resultaatgericht werken. Maarten vertelt bevlogen over het opbouwwerk in de jaren zeventig en tachtig, ‘hard werken voor harde resultaten’. Je vindt deze podcast op Spotify of YouTube.

Bekijk de kennisclips
Lector Sociale Veerkracht Mariël van Pelt nam voor Movisie zes Kennisclips op waarin zij kort en krachtig uitlegt wat samenlevingsopbouw is en kan betekenen. De video’s kunnen in de opleidingen sociaal werk gebruikt worden, maar kunnen ook professionals helpen om het juiste in hun werk te doen en hun werk beter uit te leggen. Bekijk ook het Movisie-dossier Wat werkt bij samenlevingsopbouw dat iedereen ondersteunt die werkt aan samenlevingsopbouw en de meerwaarde ervan wil laten zien.

Schrijf je in voor de leergang Samenlevingsopbouw
In september 2025 start in Utrecht de tweede editie van de leergang Samenlevingsopbouw voor professionals die willen bijdragen aan de kracht van gemeenschappen. Ga voor meer informatie naar de website van NHL Stenden Hogeschool. De Hogeschool van Amsterdam biedt vanaf september voor het eerst een leergang Samenlevingsopbouw: kijk op de website voor meer informatie. Deze leergang is zowel kennisgedreven als praktijkgericht en biedt verdieping en inspiratie aan beginnende én ervaren professionals.

De leergang Samenlevingsopbouw wordt georganiseerd vanuit de Landelijke Actieagenda de Kracht van Samenlevingsopbouw, een coalitie van Krachtproef, beroepsvereniging BPSW, kennisinstituut Movisie en Sociaal Werk Nederland, in samenwerking met NHL Stenden Hogeschool en het lectoraat Youth Spot van de Hogeschool van Amsterdam. Lees ook ons gezamenlijke visiedocument over het belang van samenlevingsopbouw.

Binnenkort beschikbaar: expertiseprofiel
Tot slot leggen we momenteel de laatste hand aan het expertiseprofiel voor opbouwwerkers en andere sociaal werkers in samenlevingsopbouw. Dit profiel zal samen met een document over leeruitkomsten voor professionals in samenlevingsopbouw voor de zomer beschikbaar komen. De documenten kunnen in de beroepspraktijk onder meer worden benut als kapstok bij ontwikkel- en loopbaangesprekken en om te bepalen welke ervaren opbouwwerkers en andere sociaal werkers in samenlevingsopbouw voldoende in huis hebben om (toekomstige) collega’s te begeleiden bij hun verdere ontwikkeling. Maar ook voor actualisering van bestaande opleidingen en het ontwikkelen van nieuwe. Omdat hernieuwde aandacht voor samenlevingsopbouw in allerlei opleidingen nodig is, komen hieronder zowel de diplomagerichte beroepsopleidingen voor toekomstige sociaal werkers aan bod als specifieke voor zij-instromers, herintreders en huidige sociaal werkers.

Download het fraaie affiche van honderd opbouwwerk als pdf- of jpeg-bestand.

Deel deze pagina via