Onderzoek: inzet op sociaal werk voor een gezonde arbeidsmarkt

Het personeelstekort in de sector zorg en welzijn groeit flink, tot wel 253.000 openstaande vacatures in 2033. Nieuw onderzoek van ABF Research in opdracht van arbeidsmarktplatform Sociaal Werk werkt! laat zien dat de oplossing niet ligt in aparte maatregelen per branche, maar dat we moeten inzetten op een sterk sociaal domein en betere samenwerking tussen zorg en sociaal werk. Het onderzoek Inzetten op de potentie van sociaal werk – alternatieve scenario's laat zien dat door de inzet van één extra sociaal werker gemiddeld ruim 3,5 zorgmedewerkers minder nodig zijn in 2033. Het onderzoek benadrukt de grote waarde van sociaal werk voor onze samenleving én als cruciale pijler in het oplossen van de arbeidsmarktkrapte.

Prognose in drie scenario’s
Jaarlijks maakt ABF Research volgens het prognosemodel Zorg en Welzijn een arbeidsmarktprognose voor de komende tien jaar. In het nieuwe onderzoek gaat het onderzoeksinstituut uit van twee nieuwe scenario’s, waarbij meer wordt ingezet op preventie via sociaal werk. ABF Research vergelijkt deze twee met het scenario dat ook voor de jaarlijkse prognoses wordt gebruikt. Elk scenario toont hoe deze aanpak leidt tot maatschappelijke en financiële winst, maar ook hoe deze de druk op de arbeidsmarkt vermindert:

• Beleidsscenario: Voortzetting van huidig beleid, met enkele kleine verbeteringen. Met de 1.000 hierdoor verwachte extra sociaal werkers zal het tekort iets dalen. Nog steeds blijft dit tekort enorm hoog, namelijk 243.000 zorg- en welzijnsmedewerkers in 2033.
• Expertscenario: Maximaal inzetten op sociaal werk als preventief instrument. Dit is uitgewerkt met een grote groep experts en op basis van alle wetenschappelijke studies en andere rapporten over maatschappelijk en financieel effect en arbeidsmarkteffect. 
• Impulsscenario: Structurele verschuiving, op voorstel van de VNG van twee procent van zorgbudgetten naar sociaal werk en het brede sociale domein. 

Inzet sociaal werkers verkleint tekort aan zorgmedewerkers
In alle drie de scenario’s wordt aangetoond dat de inzet van sociaal werkers ertoe leidt dat er minder zorgmedewerkers nodig zijn. Want sociaal werkers bereiken veel meer inwoners dan zorgmedewerkers die individueel werken. Door de inzet van sociaal werk wordt het netwerk van inwoners en cliënten versterkt, wat eenzaamheid helpt voorkomen. Dat leidt tot minder ziekten, depressie, verslaving, slaapproblemen, hoge bloeddruk en beroerten. Daarnaast worden vrijwilligers gemobiliseerd en worden groepsactiviteiten georganiseerd. Ook wordt er wijkgericht gewerkt.

Uit het expertscenario blijkt dat met de extra inzet van 5.400 sociaal werkers er 37.000 zorgmedewerkers minder nodig zijn in 2033. Dit is nog een voorzichtige berekening: het kan oplopen tot 55.000 minder zorgmedewerkers bij de inzet van 6.400 extra sociaal werkers. De onderzoekers van ABF Research merken op dat dit inclusief het effect is van het WOZO-beleid, gericht op wonen, ondersteuning en zorg voor ouderen. Om de resultaten van de twee nieuwe scenario’s goed te laten zien, is ABF Research gevraagd om het expertscenario te vergelijken met het beleidsscenario.

Johan Siegert, onderzoeksadviseur bij Sociaal Werk werkt!, licht toe: “Het zuivere netto-effect van de preventieve inzet van sociaal werkers wordt in het onderzoek zichtbaar. Bij het expertscenario is een bandbreedte berekend: gemiddeld zijn er bij een extra inzet van ongeveer 4.500 sociaal werkers 16.500 minder zorgmedewerkers nodig in 2033. Met deze factor van 1 op ruim 3,5 draagt sociaal werk ook echt bij aan het verminderen van het enorme personeelstekort."

Door de inzet van één extra sociaal werker zijn gemiddeld ruim 3,5 zorgmedewerkers minder nodig in 2033

Onderbouwing voor investeringen
De twee nieuwe scenario’s laten samen zien dat inzet van sociaal werk een grote daling van het personeelstekort in 2033 betekent. Dit onderzoek biedt een sterke onderbouwing voor echte investeringen in de branche. Preventieve maatregelen door sociaal werk zorgen voor minder ziekteverzuim, betere kwaliteit van leven en lagere maatschappelijke kosten. Dit versterkt de positie van sociaalwerkorganisaties bij beleidsdiscussies in hun gemeente en maakt zo ook een sterkere case voor een structurele verschuiving in financiering.

Lex Staal, directeur-bestuurder Sociaal Werk Nederland: “Investeren in sociaal werk betaalt zich dubbel en dwars terug. Financieel is dat al vaak aangetoond, onder meer in onderzoek van SEOR (Erasmus School of Economics) dat liet zien dat elke in welzijn geïnvesteerde euro, 1,60 euro oplevert. Nu heeft ABF Research ook het effect op de arbeidsmarkt goed in kaart gebracht. Door de inzet van één extra sociaal werker zijn gemiddeld ruim 3,5 zorgmedewerkers minder nodig in 2033. Ook vanuit dat oogpunt is investeren in sterk sociaal werk dus heel verstandig. Niet voor niets benadrukken we aan de IZA-tafels dat om van zorg naar meer welzijn te transformeren, je moet redeneren vanuit de kracht van het sociaal domein. Ook deze cijfers tonen dat weer aan.”

Over dit onderzoek
Het onderzoek is uitgevoerd door ABF Research in opdracht van Sociaal Werk werkt!, de samenwerking van werkgeversorganisatie Sociaal Werk Nederland en de werknemersorganisaties FNV Zorg & Welzijn en CNV Zorg & Welzijn. Het onderzoek verkent de arbeidsmarkteffecten van investeringen in preventieve maatregelen door sociaal werk. Met drie scenario’s wordt inzichtelijk gemaakt hoe sociaal werk kan bijdragen aan het verminderen van personeelstekorten, het verbeteren van de kwaliteit van leven en het realiseren van maatschappelijke en financiële voordelen.

Lees meer op de website van Sociaal Werk werkt! en klik hier om het onderzoeksrapport te downloaden.

Neem voor meer informatie contact op met senior adviseur Jorrit Berenschot.